De Conflicten van Fortuyn - Wat was de invloed van Pim Fortuyn op de conflictlijnen van het Nederlandse politieke debat?
Summary
Pim Fortuyn heeft een grote invloed gehad op het politieke debat in Nederland. Deze invloed kan
worden onderzocht door naar de conflictlijnen van het debat te kijken. Voorbeelden van
conflictlijnen zijn de tegenstelling tussen politiek links en rechts en de klassieke culturele
conflictlijn, die religieus-ethische vraagstukken als abortus en euthanasie omvat. De invloed van
Fortuyn is reeds onderzocht aan de hand van onder andere mediaberichtgeving en
verkiezingsprogramma‟s. Deze scriptie onderzocht de invloed van Fortuyn op de conflictlijnen
aan de hand van drie televisiedebatten uit 1994, 1998 en 2002. Dit werd gedaan met een
aangepaste structurele methode.
Tevens zijn de uitkomsten van dit onderzoek geplaatst binnen het bestaande historiografische
debat. Hierin zijn grofweg twee posities. Beide posities spreken van twee conflictlijnen. De
eerste is de oude culturele conflictlijn (religieus-ethische vraagstukken) die zich ontwikkelt naar
een nieuwe culturele conflictlijn, die een tegenstelling tussen een multicultureel-kosmopolitsch
wereldbeeld en een monocultureel-nationalistisch wereldbeeld inhoudt. Tevens spreken beide
posities van een economische conflictlijn die de tegenstelling tussen de wens tot een vrije markt
en de wens tot meer overheidsinterventie in de economie inhoudt. Het verschil tussen beide
posities is de eindfase. De eerste positie spreekt na Fortuyn van twee conflictlijnen: de nieuwe
culturele en de economische. De tweede positie spreekt van één conflictlijn na Fortuyn: de
tegenstelling tussen links en rechts.
De structurele analyse van het debat in 1994 wees op drie conflictlijnen in het debat: een
tegenstelling tussen links en rechts en zowel de oude als de nieuwe culturele conflictlijnen. De
analyse van het debat van 1998 was opvallend: de enige belangrijke tegenstelling leek die tussen
paarse en niet-paarse partijen. In 2002 nam, mede dankzij Fortuyn, het onderwerp „minderheden‟
een vierde van het debat in beslag. De tegenstellingen tussen de partijen op dit onderwerp bleken
echter samen te vallen met de tegenstelling tussen de linkse en rechtste partijen. Zo vond de
uitkomst van de structurele analyse meer aansluiting bij de tweede positie, die sprak van de
consolidatie van het debat na Fortuyn tot één links-rechts-conflictlijn.