De Conflicten van Fortuyn - Wat was de invloed van Pim Fortuyn op de conflictlijnen van het Nederlandse politieke debat?

Abstract

Pim Fortuyn heeft een grote invloed gehad op het politieke debat in Nederland. Deze invloed kan worden onderzocht door naar de conflictlijnen van het debat te kijken. Voorbeelden van conflictlijnen zijn de tegenstelling tussen politiek links en rechts en de klassieke culturele conflictlijn, die religieus-ethische vraagstukken als abortus en euthanasie omvat. De invloed van Fortuyn is reeds onderzocht aan de hand van onder andere mediaberichtgeving en verkiezingsprogramma‟s. Deze scriptie onderzocht de invloed van Fortuyn op de conflictlijnen aan de hand van drie televisiedebatten uit 1994, 1998 en 2002. Dit werd gedaan met een aangepaste structurele methode.

Tevens zijn de uitkomsten van dit onderzoek geplaatst binnen het bestaande historiografische debat. Hierin zijn grofweg twee posities. Beide posities spreken van twee conflictlijnen. De eerste is de oude culturele conflictlijn (religieus-ethische vraagstukken) die zich ontwikkelt naar een nieuwe culturele conflictlijn, die een tegenstelling tussen een multicultureel-kosmopolitsch wereldbeeld en een monocultureel-nationalistisch wereldbeeld inhoudt. Tevens spreken beide posities van een economische conflictlijn die de tegenstelling tussen de wens tot een vrije markt en de wens tot meer overheidsinterventie in de economie inhoudt. Het verschil tussen beide posities is de eindfase. De eerste positie spreekt na Fortuyn van twee conflictlijnen: de nieuwe culturele en de economische. De tweede positie spreekt van één conflictlijn na Fortuyn: de tegenstelling tussen links en rechts.

De structurele analyse van het debat in 1994 wees op drie conflictlijnen in het debat: een tegenstelling tussen links en rechts en zowel de oude als de nieuwe culturele conflictlijnen. De analyse van het debat van 1998 was opvallend: de enige belangrijke tegenstelling leek die tussen paarse en niet-paarse partijen. In 2002 nam, mede dankzij Fortuyn, het onderwerp „minderheden‟ een vierde van het debat in beslag. De tegenstellingen tussen de partijen op dit onderwerp bleken echter samen te vallen met de tegenstelling tussen de linkse en rechtste partijen. Zo vond de uitkomst van de structurele analyse meer aansluiting bij de tweede positie, die sprak van de consolidatie van het debat na Fortuyn tot één links-rechts-conflictlijn.