De Zondebok van Europa

Abstract

Modern Europa wordt steeds meer gekenmerkt door toenemende polarisatie. Rechts-populistische overtuigingen krijgen steeds meer draagvlak in de samenleving. Zo lijkt de kloof tussen overtuigingen steeds groter te worden. Een voorbeeld hiervan is de populariteit van de Eurabië-theorie. In deze complottheorie wordt beweerd dat de linkse elite en leiders van Europa sinds de jaren 70 samenspannen met de Arabische regimes om zoveel mogelijk moslims naar Europa te laten migreren, met als doel een islamitische superstaat te creëren. Een verklaring voor het feit dat deze theorie grond wint, is mogelijk het mechanisme van het zondebok. Deze stelt dat men geneigd is de verantwoordelijkheid van ‘het kwaad’ bij toe te schuiven op een individu of groep. In dit interdisciplinaire onderzoek wordt vanuit vier disciplines gekeken naar de wisselwerking tussen het zondebokmechanisme en het polariserende gedachtegoed van de Eurabië-theorie. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te bieden in de ontwikkeling van polarisatie in modern Europa. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Welke invloed heeft het zondebokmechanisme op het polariserende gedachtegoed van de Eurabië-theorie in modern Europa? Om een antwoord te kunnen geven op deze vraag is er vanuit de disciplines, Cognitieve neurobiologische psychologie (CNBP), Archeologie, Politieke geschiedenis en Culturele antropologie onderzoek gedaan naar verschillende aspecten van deze vraag: CNBP onderzoekt welke psychologische en neurologische mechanismen er ten grondslag liggen aan het zondebokmechanisme en hoe deze kunnen worden verklaard vanuit de evolutie. Archeologie kijkt naar in hoeverre het zondebokmechanisme een fundamentele voorwaarde is geweest voor het ontstaan van beschavingen. Politieke Geschiedenis onderzoekt hoe de Eurabië-theorie ontwikkeld en wat voor een impact dit heeft in het politieke systeem van Europa. Tot slot bespreekt Culturele Antropologie hoe het kan dat het gedachtegoed van Eurabië een steeds grotere rol speelt in de mainstream politiek en samenleving van Europa. De inzichten uit deze disciplinaire hoofdstukken zijn vervolgens geïntegreerd. Eerst is er gekeken naar de conflicten en overeenkomsten tussen de inzichten. Deze zijn door verschillende integratietechnieken omgezet naar gemeenschappelijke taal; een common ground. Vanuit deze common ground is een more comprehensive understanding geconstrueerd. Zo is er discipline overstijgende kennis ontstaan en is er een dieper inzicht in het antwoord op de hoofdvraag verschaft; het zondebokmechanisme heeft namelijk op twee manieren invloed op het polariserende gedachtegoed van de Eurabië-theorie. Enerzijds is het zondebokmechanisme een oorzaak geweest voor het ontstaan van islamofobie, en daarmee ook de Eurabië-theorie. Anderzijds verschaft het zondebokmechanisme een perspectief op wat het gevolg van de Eurabië-theorie zou kunnen zijn; in het verleden heeft het zondebok mechanisme in sommige gevallen geleid tot het offeren of uitdrijven van een individu of groep. Dit zou een mogelijk toekomstperspectief kunnen zijn van de Eurabië-theorie, daarom is dit een mogelijk risico voor de samenleving. Dit is een verontrustend inzicht dat vraagt om meer aandacht en onderzoek om het risico voor de samenleving te beperken.