Una ricerca comparativa tra italiano e neerlandese sulla traduzione del congiuntivo

Abstract

De conjunctief is een werkwoordsvorm die in de Italiaanse taal en dus ook in de Italiaanse literatuur erg vanzelfsprekend is, maar in het Nederlands enkel nog in vaste uitdrukkingen gebruikt wordt. Tijdens het vertalen van dergelijke literaire werken kan deze werkwoordsvorm daarom niet rechtstreeks vertaald worden naar de Nederlandse variant ervan. De desbetreffende vertaler moet een andere manier vinden om dezelfde modaliteit uit te drukken die het fenomeen in het Italiaans heeft. Hoe dit wordt gedaan is waar dit onderzoek antwoord op poogt te geven. Voor zover bekend is, is er niet eerder onderzoek verricht naar hoe de Italiaanse conjunctief naar het Nederlands vertaald wordt binnen de literatuur. Door dit te onderzoeken kan er een bijdrage geleverd worden aan het domein van de vertaalkunde en kan er antwoord gegeven worden op toekomstige vertaalproblemen omtrent de conjunctief. Om gestalte te geven aan dit onderzoek is een corpus bestaande uit de eerste tien hoofdstukken van het boek Caos calmo van Veronesi (2005) onderzocht in combinatie met de vertaalde versie van Gerritsen (2006). De verwachting was dat een vertaalnorm (naar de definitie van Toury (2012)) niet gevonden zou worden en dat de modaliteit van de Italiaanse conjunctief in de Nederlandse vertaling vooral duidelijk zou worden uit de context. Hierbij werd verwacht dat, om dit effect te bereiken, er in sommige gevallen extra elementen in de zin opgenomen zouden worden, zoals modale bijwoorden. Na de analyse voltooid te hebben is de conjunctief in totaal 218 keer gevonden in het betreffende fragment. Daarbij zijn enkel de vormen van de conjunctief in acht genomen die voorkomen in een selectie van verschillende types bijzinnen. Ter verduidelijking zijn de resultaten uit het hoofdtabel zijn verwerkt in deeltabellen. Om regelmatigheid in de vertaling te vinden, zijn de vertalingen opgedeeld per type conjunctief, per functie van de conjunctief en per functie van de bijzin waar de conjunctief in voorkomt. Uit de resultaten kunnen we concluderen dat er geen vertaalnorm gevonden is in het onderzochte fragment. Zowel de functie van de conjunctief als die van de bijzin zorgen niet voor een regelmatigheid in de vertaling. De verdeling per type conjunctief lijkt wel voor een regelmatigere vertaling te zorgen. Elke type van de Italiaanse conjunctief wordt in de meeste gevallen met de corresponderende Nederlandse variant van de indicatief vertaald. Omdat dit niet voor alle gevallen geldt, kan hier echter geen allesomvattende vertaalnorm uit geconcludeerd worden. Modale bijwoorden zijn in een verwaarloosbaar aantal zinnen gevonden en spelen verder geen significante rol in het overbrengen van de modaliteit van de Italiaanse conjunctief. Onze hypothese is daarmee bevestigd. Vervolgonderzoek op basis van een groter corpus is nodig voor een preciezer antwoord op de vraag hoe de Italiaanse conjunctief vertaald wordt naar het Nederlands.