“Buitenspelen is gewoon leuk!”. Een mixed method-onderzoek naar de invloed van de sociale en fysieke omgeving op buitenspelen in Lunetten

Abstract

Kinderen spelen steeds minder buiten (Dellas, Van den Dool & Collard, 2018; Jantje Beton/Kantar Public, 2018; OMO Buitenspeelbond, 2007), terwijl diverse onderzoeken onderschrijven dat buitenspelen belangrijk is voor de fysieke, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen en bovendien voor hun gezondheid (Carson et al., 2017; Mitchell, Cavanagh & Eager, 2006; Penedo & Dahn, 2005; Warburton, Nicol & Bredin, 2006). Deze afname is deels te wijten aan de opkomst van digitale gadgets en de televisie (Eerkens, 2016; Salmon, Timperio, Telford, Carver & Crawford, 2005), maar hangt ook samen met de lage prioriteit die buitenspelen heeft in beleid vanuit de overheid: steden verdichten, waardoor speelplaatsen plaats moeten maken voor bouwplaatsen (Van Overbeek, De Vries, Jongert & Hopman-Rock, 2005b). Kinderen worden bij (her)inrichtingsplannen van de gebouwde omgeving nauwelijks betrokken, terwijl kinderen daar wel behoefte aan hebben (Timmermans, Meinema & Snel, 2013). Daarom staan de perceptie die kinderen hebben van hun omgeving en de wensen die kinderen hebben ten aanzien van buitenspelen in dit onderzoek centraal. Hierbij ligt de focus op invloeden op buitenspelen vanuit de sociale en fysieke omgeving, waarbij aandacht wordt besteed aan de vraag: welke invloed hebben buurteigenschappen op het buitenspeelgedrag van kinderen? Op basis van bestaande literatuur op het gebied van buitenspelen in relatie tot de omgeving, zijn er vier hoofdaspecten onderzocht: de aanwezigheid en inrichting van speeltuinen, schoolpleinen en groenvoorzieningen; de beschikbaarheid van andere kinderen om mee te spelen; de ervaren veiligheid in de buurt, en de zorgen van ouders over de buurt. De in dit onderzoek beschreven theorie over deze vier aspecten is verwerkt in een enquête en een interview. De enquête is afgenomen bij 201 kinderen (valide respons = 148) in de leeftijd van 9 t/m 12 jaar in de subwijk Lunetten, een groene en kindvriendelijke subwijk van gemeente Utrecht. Vervolgens heeft er een focusgroep plaatsgevonden waar vier Lunettense kinderen uit dezelfde leeftijdscategorie aan deel hebben genomen. Door gebruik te maken van verschillende methoden, konden de gegevens elkaar aanvullen en versterken. Gebleken is dat kinderen met een broer of zus om mee te spelen, vaker buitenspelen, evenals kinderen die ervaren dat het speelaanbod in Lunetten voldoende divers is. De overige onderzochte factoren bleken buitenspelen niet significant te beïnvloeden. Dit is voor een deel te wijten aan de verschillende percepties die kinderen mogelijk hadden van wat hun buurt omvat, maar kan er ook mee te maken hebben dat kinderen door diverse factoren niet minder buitenspelen, maar wel ergens anders of met minder plezier. In Lunetten spelen kinderen bovengemiddeld vaak buiten ten opzichte van het landelijk gemiddelde: gemiddeld op bijna zes dagen per week. De invloed op buitenspelen vanuit de sociale en fysieke omgeving lijkt hiermee beperkt. Hoewel kinderen relatief vaak buitenspelen en overwegend tevreden zijn over de buitenspeelmogelijkheden in de buurt, zijn er toch enkele aanbevelingen te formuleren op basis van dit onderzoek, in het bijzonder voor de subwijk Lunetten. Zo zouden speelplaatsen evenrediger kunnen worden verspreid over de buurt, dienen er meer speeltoestellen te komen voor oudere kinderen en is er vraag naar een gevarieerder speelaanbod. Andere aandachtspunten zijn onderhoud en het weren van rondhangende jongeren en volwassenen. Een belangrijke aanbeveling voor alle gemeenten is om kinderen te laten meedenken over de (her)inrichting van een buurt, in het bijzonder met betrekking tot buitenspelen. Wanneer deze adviezen worden opgevolgd, leidt dit er hopelijk toe dat kinderen in Nederland weer vaker gaan buitenspelen en daardoor allemaal kunnen profiteren van de voordelen voor de gezondheid en ontwikkeling die buitenspelen te bieden heeft.