Scharnierprovincie of voorloper? Zeeland en de schilderkunst na de Val van Antwerpen eind zestiende eeuw en begin zeventiende eeuw.

Abstract

De schilders Ambrosius Bosschaert, Daniel van Queborn en Gillis van Coninxloo zijn minder bekende schilders, terwijl zij hebben bijgedragen aan de schilderkunst van de zeventiende eeuw in de Noordelijke Nederlanden. Bosschaert, Van Queborn en Van Coninxloo werden geboren in Antwerpen. Zij kozen ervoor om de stad te verlaten na de Val van Antwerpen in 1585 en hun werk voort te zetten in de provincie Zeeland.

Zeeland wordt in de secundaire literatuur een ‘voorloper’ en ‘scharnierprovincie’ genoemd, maar het is onduidelijk welke van deze termen het best past bij de provincie in de zestiende en zeventiende eeuw. Het doel van dit onderzoek is dan ook om te achterhalen welke term past bij de provincie Zeeland in de zestiende en zeventiende eeuw. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Hoe komt de scharnierprovincie- dan wel voorloperfunctie van Zeeland tot uiting aan de hand van het leven en werk van Gillis van Coninxloo, Ambrosius Bosschaert en Daniel van Queborn? Om dit te kunnen bepalen, zijn de schilders, Bosschaert, Van Coninxloo en Van Queborn en hun schilderijen onderzocht. Daarnaast wordt achterhaald of de specifieke kenmerken van hun schilderijen terugkomen op de schilderijen van de volgende generatie schilders.

Het onderzoek toont aan dat de drie schilders hun werk in Zeeland hebben voortgezet en uitgebreid. Bosschaert onderwees zijn genre bloemstillevens aan zijn familie en voegde nieuwe elementen aan bloemstillevensschilderijen toe. Van Coninxloo introduceerde nieuwe kenmerken in de landschapsschilderkunst. Van Queborn was gespecialiseerd in de portretkunst. Hij schilderde onder andere voor Willem van Oranje en prins Maurits. Uiteindelijk kozen de drie schilders ervoor om naar steden in de provincie Holland te vertrekken en hun werk daar voort te zetten. Deze kennis en de stijl van de schilders verspreidde zich verder in de Noordelijke Nederlanden. Ook verschijnen enkele kenmerken van hun schildergenres bij de nieuwe generatie schilders na hen. Ze hebben mogelijk als inspiratiebron gediend. De keuze om naar andere steden in de Noordelijke Nederlanden te vertrekken en hun kennis voort te zetten maakt Zeeland eerder een scharnierprovincie.