HET FIETSPAD ALS SPORTVELD : Een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen van wielrenners over veiligheid op het fietspad en welke factoren zij als essentieel ervaren voor een veilige fietsomgeving

Abstract

Er is veel onrust, drukte en discussie op het fietspad. Doordat er veel verschillende typen fietspadgebruikers gebruik maken van een smal stukje weg, komen mensen vaak in interactie met elkaar. De wielrenner is zich de afgelopen jaren steeds meer gaan begeven op het fietspad, en zorgt met zijn snelheid voor irritaties en schrikmomenten bij overige fietspadgebruikers. De wielrenner wordt daarom vaak negatief bejegend. Afgelopen jaar zijn er veel dodelijke ongelukken met wielrenners gebeurd, waardoor de vraag is ontstaan welke ervaringen wielrenners hebben met veiligheid op het fietspad en welke factoren zij essentieel vinden voor een veilige fietsomgeving. Aangezien er vanuit wielrennersperspectief weinig onderzoek is gedaan naar deze factoren, wordt in dit onderzoek de volgende onderzoeksvraag beantwoord: “Hoe ervaren wielrenners de veiligheid op het fietspad, en welke factoren ervaren zij als essentieel voor een veilige fietsomgeving?” Door gebruik te maken van het theoretisch perspectief van De Certeau is er geprobeerd om ten eerste inzicht te krijgen in welke fysieke factoren bijdragen aan een veilige fietsomgeving. Hierbij is het concept ‘place’ gebruikt, die de fysieke elementen van een fietspad omschrijven. Ten tweede is er inzicht gekregen in de sociale processen die op het fietspad plaatsvinden met behulp van het concept ‘space’. Daarnaast is er gekeken welke sociale factoren bijdragen aan een veilige fietsomgeving. Deze concepten zijn aangevuld met de ervaringen van de wielrenners en met de belangrijkste thema’s uit de literatuur om tot een volwaardige analyse te komen. Binnen dit kwalitatief onderzoek zijn tien semigestructureerde ´bike-along’ interviews afgenomen bij verenigingswielrenners uit Utrecht. Uit de resultaten is gebleken dat sociale factoren belangrijk zijn voor een veilige fietsomgeving, maar ook fysieke factoren kunnen bijdragen aan een veilige fietsomgeving. De inrichting van het fietspad is met name van belang. Factoren als de breedte van het fietspad, het soort wegdek, de plaatsing van stoplichten en obstakels zijn belangrijke elementen bij de inrichting van het fietspad die kunnen bijdragen aan de veiligheid. Daarnaast werden type fietspaden als dijken en fietsstraten benoemd die, goed bedoeld aangelegd, toch ook voor onveilige situaties kunnen zorgen. Uit het onderzoek blijkt dat machthebbers een grote rol kunnen spelen bij het veilig inrichten van het fietspad. Zij kunnen gebruik maken van strategieën om veilig fietsbeleid te implementeren. Niet alleen fysieke factoren, maar ook sociale factoren zijn volgens wielrenners belangrijk voor het waarborgen van een veilige fietsomgeving. Bij deze factoren worden verschillende aspecten benoemd zoals type fietspadgebruikers, drukte, snelheidsverschillen, het fietsen in groepen, ongeschreven regels, bewustwording en verantwoordelijkheden. De wielrenners benoemen dat zij het fietspad als sportveld gebruiken. Dit heeft invloed op de ervaren veiligheid van iedere fietspadgebruiker. Geconcludeerd kan worden dat de verenigingswielrenner het fietspad de afgelopen jaren als onveiliger is gaan beschouwen. Dit heeft met name te maken met de toegenomen drukte op het fietspad. Daarnaast heeft de inrichting van het fietspad een rol bij het garanderen van een veilige fietsomgeving. Overheden, provinciën, gemeenten en gespecialiseerde partijen moeten volgens de geïnterviewde wielrenners samenwerken om het fietspad zo veilig mogelijk in te richten. Wanneer dit vanuit de gewone fietser wordt bekeken, zal dit ook een positieve invloed op de veiligheidservaring van de wielrenner hebben. Tot slot kan geconcludeerd worden dat de sociale factor de belangrijkste is voor het garanderen van een veilige fietsomgeving. Op het fietspad moet meer bewustwording ontstaan bij overige fietspadgebruikers over het handelen van de wielrenner. De verenigingswielrenners hanteren naast de geschreven regels, vaak ongeschreven regels, zoals het roepen naar elkaar. Deze gedragingen wekken bij overige fietspadgebruikers vaak schrikmomenten op. Dit zorgt voor irritaties en ergernissen bij deze groep. Dit, terwijl de wielrenner zegt zich bewust te zijn van zijn eigen handelen en verantwoordelijkheden en probeert met iedere overige fietspadgebruiker rekening te houden. Tot slot blijkt uit dit onderzoek dat het onmogelijk is om een fietspad te creëren die voor honderd procent veilig is. Door middel van het aanpassen van gedrag van zowel de wielrenner als overige fietspadgebruiker, bewustwording van elkaars handelen en acceptatie van elkaar op het fietspad kan de fietsomgeving als veiliger ervaren worden en kan de wielrenner het fietspad als sportveld veilig blijven gebruiken.