Een tas vol boodschappen: Een onderzoek naar de constructie van toeschouwerschap door het kunstwerk My Dearest Cat Pinkeltje

Abstract

In 2004 schokte kunstenaar Tinkebell de Westerse wereld met haar kunstwerk My Dearest Cat Pinkeltje. Een tas die ze heeft gemaakt van haar eigen kat Pinkeltje. Tinkebell wilde met het kunstwerk de hypocrisie belichten die er in de Westerse maatschappij heerst ten opzichte van de omgang met huisdieren en dieren uit de bio-industrie. In dit eindwerkstuk doe ik onderzoek naar hoe dit kunstwerk toeschouwerschap construeert. Het kunstwerk is provocerend, speelt in op de emoties en lokt reacties uit bij het publiek. Om het kunstwerk vanuit de invalshoeken theaterwetenschappen en filosofie te kunnen analyseren, heb ik gekozen om dit vanuit de constructie van toeschouwerschap te doen. Vanuit de theaterwetenschappen wordt er gekeken naar de performatieve elementen die het kunstwerk bezit en hoe deze op de emoties van de toeschouwer inspelen. Vanuit de filosofische benadering analyseer ik hoe er betekenis wordt gegenereerd door zowel de esthetische waarde en schoonheid van het kunstwerk, als vanuit de boodschap die de kunstenaar wil overbrengen. De combinatie van de twee disciplines zorgt voor een stapsgewijze analyse van de constructie van het toeschouwerschap. Allereerst wordt er gekeken naar de context waarbinnen het kunstwerk geplaatst kan worden. Het kunstwerk valt te positioneren binnen de Westerse cultuur, maatschappij en geschiedenis. Hierbij wordt er specifiek gekeken naar de geschiedenis van de weergave en het gebruik van dieren in de kunst. 8 Vervolgens wordt er gekeken naar de esthetische aspecten van het werk. Hierbij maak ik gebruik van de filosofische benadering van schoonheid door filosoof Immanuel Kant (1987). Kant hanteert een subjectieve benadering van het concept ‘schoonheid’; om hier een nuance in te brengen, gebruik ik hedendaagse filosoof Rob van Gerwen (1995). Om de betekenis en esthetische waarde van My Dearest Cat Pinkeltje voor de toeschouwer te kunnen analyseren, wordt filosoof Roger Scruton (2007) gebruikt. Vanuit deze gedachten kunnen de theatrale en performatieve elementen van het kunstwerk bekeken worden die inspelen op de emoties en reacties van de toeschouwers. Door het concept ‘wreedheid’ in het theater van Antonin Artaud (1994) toe te passen, worden de zintuigen en emoties van de toeschouwer geanalyseerd. De performatieve elementen worden aan de hand van de begrippen ‘focalisatie’ en ‘absorptie’ van Maaike Bleeker (2011) toegepast. Hierdoor kan er in het laatste hoofdstuk worden ingegaan op de boodschap die My Dearest Cat Pinkeltje uitdraagt. Dit wordt gedaan door zowel een analyse vanuit de filosofie als de theaterwetenschappen. Het kunstwerk heeft een morele boodschap voor de toeschouwer. My Dearest Cat Pinkeltje stelt de vraag waarom er onderscheid wordt gemaakt tussen huisdieren en dieren uit de bio-industrie. De toeschouwer kan naar deze boodschap luisteren door het als een (morele) educatie op te vatten, of de boodschap te negeren.Doordat er ingespeeld wordt op de emoties van de toeschouwer, kan de boodschap door de toeschouwer in ontvangst genomen worden. Hiermee wordt er een onderscheid gemaakt tussen de wereld van de toeschouwer en de wereld van Tinkebell, waarin de morele boodschap aanwezig is. Kunstenaar Tinkebell medieert, (on)gewild, door middel van My Dearest Cat Pinkeltje tussen een wereld die de toeschouwer wil zien en de daadwerkelijke realiteit.