De Sonderweg-these in de hedendaagse historiografie De limieten van objectiviteit binnen het contemporaine debat over de Duitse geschiedenis
Summary
Mijn vergelijkend literatuuronderzoek richt zich op de vraag in hoeverre de geschiedschrijving door de 21e-eeuwse auteurs Frits Boterman en Christopher Clark over Duitsland beïnvloed is door de Sonderweg-these. De Sonderweg-these is een visie die stelt dat Duitsland sinds 1871 op een uniek autoritair-militair pad was gekomen en dat dit pad onvermijdelijk tot het Derde Rijk zou leiden. Botermans boek Moderne geschiedenis van Duitsland. 1800-heden (1996) en Christopher Clarks The Iron Kingdom. The Rise and Downfall of Prussia 1600-1947 (2006) worden geanalyseerd op methodologisch, inhoudelijk en formuleringsniveau. Conflicterende, kritische en revisionistische benaderingswijzen betreffende de Sonderweg-these zullen binnen een historiografisch kader onderzocht worden. Daarnaast zal er een uiteenzetting van de belangrijkste verklaringsmodellen gegeven worden om het Sonderweg-debat bij de lezer te introduceren. Het werk van Clark en Boterman zal vergeleken worden met het werk van de 20e-eeuwse Sonderweg-auteurs. Het onderzoek heeft de volgende resultaten opgeleverd:
• Inhoudelijk lijkt Boterman sterker beïnvloed door het Sonderweg-perspectief dan Clark. Boterman wijst de Sonderweg-these expliciet af, maar inhoudelijk onderbouwt Boterman het Sonderweg-perspectief door zijn enigszins eenzijdige karakterisering van de Duitse geschiedenis en door Botermans gedetermineerde gevolgtrekkingen.
• Clark weet op methodologisch niveau meer afstand te nemen van het Sonderweg-denken dan Boterman. Clark beschrijft zowel de autoritair-militaire aspecten van de Duitse geschiedenis als de liberale vooruitstrevende tendensen.
• Het taalgebruik van Boterman suggereert dat hij meer beïnvloed is door het Sonderweg-perspectief en gedetermineerd denken dan Clark. Clark benadrukt vaak dat processen schijnbaar onvermijdelijk zijn, waar Boterman ze als compleet onvermijdelijk karakteriseert.
• Verscheidene aannames binnen de Sonderweg-these hebben een hoog waarheidsgehalte, hierdoor blijft het Sonderweg-perspectief inhoudelijk deels onvermijdelijk en hardnekkig van aard.
• Dat er in Nederland weinig kritiek is op Botermans werk toont aan dat het Sonderweg-denken hier nog breed gedragen wordt.
Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van voornamelijk Duitse 20e-eeuwse literatuur over de Duitse geschiedenis. Verder zijn meerdere werken benut van Boterman, één boek van Clark, enkele recensies en verscheidene overzichtswerken.