Historie of geschiedenis? Voorstellingen uit de vaderlandse geschiedenis in de negentiende eeuw

Abstract

In deze scriptie staat de uitbeelding van de vaderlandse geschiedenis in de negentiende eeuw centraal. Dit is een subgenre van de historieschilderkunst dat in deze eeuw een nieuwe invulling kreeg. In voorgaande eeuwen werden episodes uit de geschiedenis als allegorie weergegeven of bijvoorbeeld in een fantasieomgeving of met behulp van –kostuums. Steeds meer kunstenaars, critici en theoretici hechtten echter vanaf het eind van de achttiende eeuw waarde aan een feitelijke weergave van de gebeurtenis. Deze vernieuwing had te maken met veranderende ideeën over de begrippen historie en geschiedenis. De twee woorden worden tegenwoordig als synoniem gebruikt. Waar geschiedenis duidt op gebeurtenissen uit het verleden, was de betekenis van historie vroeger echter veel breder dan de definitie die doorgaans gebruikelijk is. Men verstond hieronder de waargebeurde verhalen van de (wereld)geschiedenis, maar bijvoorbeeld ook bijbelverhalen en mythes. Aangezien de historieschilderkunst sinds de zeventiende eeuw gezien werd als het belangrijkste genre heb ik in eerste instantie uiteengezet wat men van oudsher verstaat onder dit brede genre. In de loop van de achttiende en negentiende eeuw treden er veranderingen op over hoe gedacht wordt over zaken als historie, geschiedenis en nationaliteit. Deze veranderingen worden vooral geïnitieerd door Verlichte filosofen. Het belangrijkste deel van deze scriptie bestaat uit een bespreking van verschillende kritieken op de tentoonstellingen van de levende meesters uit de periode 1808 – 1836. Aan de hand van deze kritieken heb ik onderzocht of – en hoe – contemporaine critici omgingen met veranderingen die vastgesteld kunnen worden in de uitbeelding van episodes uit de vaderlandse geschiedenis.