Burn-out: Een kwalitatief onderzoek naar de samenhang tussen persoonlijke, organisatorische en maatschappelijke factoren bij de ontwikkeling van burn-out in commerciële organisaties bij haar hoogopgeleide werknemers in de leeftijdscategorie 30 tot 40 jaar.

Abstract

Dit kwalitatieve onderzoek is gericht op de samenhang tussen persoonlijke, organisatorische en maatschappelijke factoren bij de ontwikkeling van burn-out in commerciële organisaties bij haar hoogopgeleide werknemers in de leeftijdscategorie 30 tot 40 jaar. Prestaties, de maatschappelijke positie en de daarmee samenhangende status, zijn in de veeleisende en meritocratische meerkeuzemaatschappij van groot belang. In deze studie is er naast het organisatorische systeem ook een sociaal systeem van ‘gelijken’ naar voren gekomen: andere hoogopgeleide dertigers van nu die werkzaam zijn in commerciële organisaties. De meritocratie wordt een onderdeel van de dominante cultuur in beide systemen, die elkaar, mede om deze reden versterken. De normatieve eisen die hieruit voortvloeien, spelen een bepalende rol bij de onderzoeksgroep: zij kunnen worden beschouwd als opgroeiende professionals en daardoor in een fase van identiteitsvorming belanden. Zij ontlenen hun identiteit mede door deel uit te maken van beide systemen, die relatief gezien, als succesvol kunnen worden beschouwd. De normatieve eisen van beide systemen worden een onderdeel van henzelf, waardoor er een vervaging tussen de grenzen van werk- en leefwereld ontstaat. De vraag kan daarom ook gesteld worden hoe vrij men werkelijk is om keuzes te maken, die echt aansluiten bij de eigen waarden, normen en behoeften, omdat er sociale controle plaatsvindt op basis van prestaties en status. Bovendien onderwerpt men zich hier ‘vrijwillig’ aan, om een onderdeel uit te maken van ‘het succes’. De drang om bij de ‘succesvolle’ systemen te willen horen, stamt vanuit de persoonlijke eigenschappen als de behoefte om zichzelf te bewijzen, ambitieus zijn en daarvoor zichzelf te willen opofferen. De normatieve eisen van beide systemen hebben meer effect op mensen die consciëntieus zijn, moeite hebben met nee-zeggen en bewijsdrang hebben. Wanneer de situatie moeilijk wordt, keren zij zich naar binnen, waardoor zij zich niet kwetsbaar op kunnen of durven stellen. Bij een hoogopgeleide dertiger van nu met de hierboven genoemde eigenschappen, werkzaam in een commerciële organisatie en behorend tot een sociaal systeem van ‘gelijken’, kan er een spanningsveld ontstaan tussen de eigen behoeften en de normatieve eisen, die aan die persoon vanuit beide systemen worden gesteld. Hierdoor kan burn-out worden ontwikkeld.