Een blokhuis op bestelling. Een onderzoek naar het bestel- en bouwproces van door Christoph & Unmack vervaardigde prefabwoningen aan de hand van het in 1921 gebouwde 't Blokhuijs in Breda.

Abstract

In de jaren twintig van de twintigste eeuw was er in Nederland en daarbuiten een sterke toename in de interesse voor het importeren en laten bouwen van houten prefabwoningen. Deze konden vanuit catalogi van verschillende fabrikanten besteld worden en binnen betrekkelijk korte tijd op locatie geleverd en geassembleerd worden. Eén van de grootste fabrieken was Christoph & Unmack in Niesky, Silezië (nu Oost-Duitsland). In Nederland zijn naar verluid tussen de veertig en vijftig prefabwoningen door deze fabriek gebouwd. Voor dit onderzoek is gericht gekeken naar één van deze woningen, namelijk de woning met de naam 't Blokhuijs aan de Burgemeester de Manlaan in Breda. Aan de hand van het overgeleverde uitvoerige bouwdossier van deze monumentale houten villa is geanalyseerd hoe deze unieke prefabwoning tot stand is gekomen. Daarbij is bijzondere aandacht geschonken aan de wijze waarop het plaatsen van de bestelling van de woning en de bouw ervan ter plaatse verlopen zijn. Ook de andere aspecten rondom de verrijzing van dit huis komen aan de orde, om zodoende de volledige ontstaansgeschiedenis vast te leggen. Vervolgens is onderzocht in welk opzicht de bevindingen al dan niet overeenkomen met hetgeen dat over het bestel- en bouwproces in de secundaire bronnen vastgesteld is en beweerd wordt. Met deze casusstudie is beoogd de meer praktische kant van de bouw van prefabwoningen van Christoph & Unmack uit te werken en een bijdrage te leveren aan de kennis over het verloop van de daarbij betrokken processen. Uit het bouwdossier is gebleken dat de bewuste prefabwoning niet uit Noorwegen geïmporteerd is en uit 1908 stamt, zoals in het Rijksmonumentenregister vermeld staat. De door Christoph & Unmack vervaardigde woning is in 1921 geleverd en gebouwd. De communicatie tussen de opdrachtgever van de bouw - de heer E.L.F. Bolomey - en de fabriek heeft plaatsgevonden via de Nederlandse vertegenwoordiging van deze fabriek. Aan de Laan van Meerdervoort 168a in Den Haag had Christoph & Unmack een filiaal geopend met als doel het beter kunnen bedienen van de Nederlandse clientèle. Het is gebleken dat de bewuste vertegenwoordiger - jonkheer Herpert van A.M. Giesbers | Bachelorthesis | EEN BLOKHUIS OP BESTELLING Foreest - een aanzienlijke invloed heeft gehad op de uitvoerig van de prefabwoning in Breda. In zijn woonplaats Heiloo had hij vier houten prefabwoningen laten bouwen die hij inzette als voorbeeldwoningen voor de zich oriënterende klant. Er is vastgesteld dat na bezoek aan deze woningen in Heiloo, de heer Bolomey de woning aan de Kennemerstraatweg 41 in Heiloo als uitgangspunt heeft verkozen voor zijn woning in Breda. De catalogi van Christoph & Unmack waaruit klanten een modelwoning konden selecteren dat als basis kon dienen voor het al dan niet te personaliseren ontwerp, tonen modelwoningen die reeds gebouwd waren. Bij het onder de loep nemen van deze catalogi en secundair bronmateriaal is vastgesteld dat in ieder geval één van de vier woningen in Heiloo en het bestudeerde exemplaar in Breda als modelwoningen zijn opgenomen in zulke catalogi. Tevens is aangetoond dat de montagekosten voor de assemblage op de bouwlocatie niet inbegrepen waren in de kostprijs van de woning. Bovendien moest de klant zorgdragen voor het onderkomen en de voedselvoorziening van de door Christoph & Unmack beschikbaar gestelde monteurs. 't Blokhuijs in Breda is vanwege de door de klant gewenste en uitgevoerde aanpassingen een unieke woning geworden. De klant zijn initiatief tot het laten ontwerpen en aanleggen van een doordacht vormgegeven tuin heeft geleid tot een natuurlijke verbinding tussen de woning en haar bosrijke omgeving. Daarmee is niet alleen een compositorische eenheid ontstaan van woning, tuin en directe omgeving; de uniciteit van de woning op zichzelf is er tevens door vergroot.