Huisarts 2.0? Een onderzoek naar de betekenis die huisartsen geven aan de rol van Internet in de Nederlandse huisartsenpraktijk

Abstract

De komst van Internet heeft invloed op de praktijkvoering van de huisartsen in Nederland. Aan de ene kant is de gestegen toegankelijkheid van informatie een oorzaak van de mondigere burger. Aan de andere kant biedt het Internet mogelijkheid om toepassingen te ontwikkelen die de huisartsenzorg naar patiënten toe verandert. In dit onderzoek stelde ik mij de vraag hoe huisartsen betekenis gaven aan deze ontwikkeling en of er een verschil te vinden was in de betekenisgeving van ervaren huisartsen en huisartsen in opleiding. Dit onderscheid heb ik gemaakt, omdat het aannemelijk is dat huisartsen in opleiding, die behoren tot de net-generatie anders tegen de invloed van Internet in de huisartsen aankijken dan ervaren huisartsen. Voor de beantwoording van deze vraag heb ik een narratieve bril opgezet. Verhalen worden gezien als transportmiddel van betekenisgeving en het bestuderen ervan is dus een goede manier om de betekenisgeving bloot te leggen. Voordat ik het empirische onderzoek kon beginnen heb ik een vooronderzoek gedaan waarin twee vragen aan de hand van wetenschappelijke literatuur zijn beantwoord. Eerst heb ik bekeken wat de context van de Nederlandse huisartsensector is, door te kijken naar ontwikkelingen in de samenleving, ontwikkelingen in de zorg, en de integratie van Internet in de huisartsenpraktijk. Hierbij werd duidelijk dat deze ontwikkelingen hebben geleid tot veranderingen in de huisarts-patiëntrelatie. Aan de hand van de typologie van Roter zijn verschillende manieren weergegeven waarop de relatie kan vormgegeven zijn. Volgens haar hebben de veranderingen ertoe geleid dat de relatie van paternalistisch langzaam veranderd naar een relatie die vormgegeven is volgens het consumerisme. De relatie wordt gelijkwaardiger en de macht van de huisarts vermindert. Aan de hand van deze kennis heb ik een hulpvragenlijst gemaakt die gebruikt is tijdens de interviews. Het tweede deel van het vooronderzoek bestond uit een literatuuronderzoek naar processen van betekenisgeving en de rol die verhalen daarin spelen. Mensen geven betekenis aan de wereld en construeren op deze manier hun eigen werkelijkheid. In verhalen zit de betekenisgeving van mensen opgesloten. Door verhalen te verzamelen en deze te analyseren is het mogelijk om de betekenis van mensen bloot te leggen. Binnen verhalen zijn verschillende verhaallijnen te ontdekken die lopen langs een bepaald thema. Verhaallijnen zijn te herkennen aan het woordgebruik en de inzet van argumenten. Binnen de verhaallijnen is het mogelijk om argumentatiestrategieën te herkennen die onderscheidden zijn door Hirschman, om de attitude van mensen tegenover een thema of ontwikkeling hebben. Aan de hand van deze kennis heb ik een analysekader gebouwd, van waaruit ik de individuele verhalen van de huisartsen ben gaan analyseren. Huisarts 2.0? 7 Het empirische deel van mijn onderzoek bestond uit het interviewen van vier huisartsen en vier huisartsen in opleiding. Deze individuele verhalen vormde de data die ik ben gaan analyseren. Dit gebeurde op verschillende manieren. Eerst ben ik op zoek gegaan naar de verhaallijnen die in de verhalen opgesloten zaten. Vervolgens heb ik gekeken welke argumentatiestrategieën in deze verhalen te ontdekken waren. Bij beide heb ik gelet op het taalgebruik van de huisartsen en het gebruik van symbolen die de verhaallijnen kenmerkte en gebruikt werden om de argumenten kracht bij te zetten. Uit de analyse bleek dat huisartsen verschillend betekenis geven aan de invloed van Internet op de huisartsenpraktijk. Deze verschillen worden duidelijk in de twee verhalen die zijn geconstrueerd. Binnen het zorginhoudelijke verhaal wordt pessimistischer gesproken over de ontwikkelingen, omdat dit de positie van de huisarts in de relatie met de patiënt kan verslechteren. Echter worden een aantal ontwikkelingen positief beleefd, omdat dit de positie van de huisarts versterkt of omdat het een kwaliteitsverbetering van de zorg oplevert. Binnen het commerciële verhaal wordt juist positiever gesproken over de ontwikkelingen, omdat het de positie van de patiënt kan versterken en omdat hij meer mogelijkheden heeft om de patiënt objectief te informeren. Tevens zien zij de ontwikkelingen ook als kans om de zorg meer efficiënt vorm te geven. Daarom zijn zij zelf actiever in het doen van investeringen of het innoveren in de zorg door middel van Ehealthtoepassingen. Zij geven echter ook aan dat de ontwikkelingen de relatie in essentie niet zal veranderen, maar dat het gezien kan worden als een extra stuk dienstverlening voor de groep mensen die hier in is geïnteresseerd. Uit de verhalen was geen significant verschil te herkennen tussen de betekenisgeving van huisartsen en huisartsen in opleiding. Binnen mijn resultaten hadden huisartsen in opleiding vaker zorginhoudelijke argumentlijnen en stonden zij negatiever tegenover de komst van Ehealthtoepassingen. Een verklaring hiervoor is dat zij nog niet een langdurige relatie hebben kunnen opbouwen met de patiënt en de ervaring missen om zeker te zijn van de kwaliteit die zij leveren. De ervaren huisartsen hebben dit wel. Die basis kan nodig zijn om na te denken over innovaties om actief te kwaliteit te verbeteren.