De gemeentelijke structuurvisie; en de rol van macht bij de integratie van de sectoren externe veiligheid, natuur en water in het ruimtelijk beleid van Randstadgemeenten

Abstract

In dit onderzoek is de rol van macht bij de integratie van de drie sectoren externe veiligheid, natuur en water in de gemeentelijke structuurvisie van Randstadgemeenten onderzocht. Integratie is hierbinnen uitgelegd als het betrekken van actoren uit een sector in het totstandkomingproces van de visie en het integreren van de belangen van een sector in de uiteindelijk tot stand gekomen inhoud. Het doel van dit onderzoek is om daarmee meer inzicht te krijgen in het integratieproces van de drie milieusectoren in het ruimtelijk beleid van een gemeente. De onderzoeksvraag die daarbij centraal staat is; op welke wijze speelt macht een rol bij de integratie van de sectoren externe veiligheid, natuur en water in de gemeentelijke structuurvisie van Randstadgemeenten en wat betekent dit voor het werkelijke proces van integratie van deze sectoren in de gemeentelijke structuurvisie?

Om deze vraag te beantwoorden is gebruik gemaakt van een casestudie waarin structuurvisies van gemeenten uit de Randstad van Nederland zijn betrokken. Aangezien 430 gemeenten conform de nieuwe Wet ruimtelijke ordening verplicht zijn gesteld om een structuurvisie op te stellen is in het kader van dit onderzoek tot doel gesteld enkel in te zoomen op gemeenten in de Randstad. Reden hiervoor is de tamelijk hoge ruimtedruk binnen dit gebied die er toe bijdraagt dat spanningen tussen milieu en ontwikkelingen op stedelijk gebied dagelijkse praktijk zijn geworden. Om tot een samenhangend ruimtelijk beleid te komen dienen deze tegengestelde belangen geïntegreerd te worden. Verwacht wordt dat macht daarin een belangrijke rol speelt.

Macht speelt op grond van de onderzoeksresultaten wel degelijk een rol bij de integratie van de sectoren externe veiligheid, natuur en water in de gemeentelijke structuurvisie. Al zal deze rol veel duidelijker zijn indien belangentegenstellingen op het niveau van de structuurvisie op de voorgrond treden. De structuurvisie blijft nog te veel in hoofdlijnen en abstracties hangen waardoor echte keuzes niet worden gemaakt of zelfs worden uitgesteld. De plan-m.e.r. plicht, die gekoppeld is aan een structuurvisie, lijkt daar ook geen verandering in aan te brengen. Het abstractieniveau van de structuurvisie maakt het voor de betrokken partijen minder aantrekkelijk om actief te participeren, omdat veel van de belanghebbende zaken pas bij de concrete uitwerking op bestemmingsplanniveau duidelijk worden. Ook de verkokering binnen gemeenten en het korte termijn denken in tegenstelling tot de lange termijn waarop de structuurvisie zich richt bemoeilijkt het actief participeren van de drie sectoren in de structuurvisie. Wet- en regelgeving, maar ook formele afspraken en bestaande beleidsdocumenten dragen er aan bij dat een gemeente hier niet om heen kan, waardoor het ‘moeten’ voldoen hieraan een voorwaarde voor de integratie van een sector wordt. Het milieu werkt op deze wijze nog altijd norm- en kaderstellend door in het ruimtelijk beleid van een gemeente met reactief beleid als gevolg. Dit zijn mogelijke verklaringen waarom bij het opstellen van de structuurvisies de integratie van de sectoren in een aantal gemeenten nog niet goed tot zijn recht komt. De structuurvisie zou concreter moeten zijn om als echt integraal planningsinstrument te kunnen fungeren, omdat belangentegenstellingen dan pas zichtbaar worden. Welke rol macht daarin speelt zal dan moeten blijken, maar hoogstwaarschijnlijk een belangrijkere rol dan nu het geval is.