Creatief Cultureel Ondernemen

Abstract

Cultureel ondernemerschap werd in 1999 geïntroduceerd in het cultuurbeleid en is sindsdien niet meer weg te denken uit de dagelijkse culturele praktijk. De drie belangrijkste beleidsdoelen van cultureel ondernemerschap worden in dit onderzoek gedefinieerd als het streven naar artistieke kwaliteit (1), het vergroten van het maatschappelijk draagvlak (2) en het vergroten van het financieel draagvlak (3). In het veld is een duidelijke behoefte aan meer houvast en handvatten in de invulling en implementatie van deze beleidsdoelen. De vraag wat deze behoefte zegt over de uitvoering van overheidsbeleid in de praktijk, vormt de aanleiding van dit onderzoek. De doelstelling van dit onderzoek is inzicht verschaffen in de verhouding tussen beleid, met betrekking tot cultureel ondernemerschap, en de praktische uitvoering en implementatie van dit beleid in de praktijk. Het theoretisch kader dat hierbij leidend is, is het onderzoek van dr. Aletta Winsemius dat gaat over de spanning tussen beleid en de beleidspraktijk in het brede cultuurbeleid. In dit onderzoek heb ik de invulling van de beleidsdoelen van cultureel ondernemerschap in beleidsnota’s van de rijksoverheid vergeleken met de invulling van deze doelen in beleidsplannen en jaarverslagen van podiumkunsteninstellingen (theater). Deze informatie heb ik aangevuld met een aantal interviews met professionals uit het culturele veld. Uit de analyse bleek dat er inderdaad een spanning bestaat tussen het beleid en de uitvoering van dit beleid in de praktijk. Aan de basis van deze spanning ligt het in het gedrang komen van de artistieke vrijheid. De spanning wordt veroorzaakt door twee overkoepelende knelpunten, namelijk door de ervaren tegenstrijdigheid tussen artistiek-inhoudelijke en publieksgerichte doelen en het gebrek aan (geschikte) concrete doelstellingen en prestatieafspraken voor de abstracte beleidsdoelen. De spanning is het grootst als beleidsvoornemens moeten worden geconcretiseerd in de fase van beleidsuitvoering. Hoewel er wel degelijk een spanning in de beleidsuitvoering bestaat, is deze minder groot dan de spanning in het cultuurbeleid algemeen, zoals deze in het onderzoek van Winsemius naar voren kwam. Dit wordt veroorzaakt door de bijzondere positie van het beleidsdoel artistieke kwaliteit en het feit dat dit doel niet specifiek aan het beleidsthema cultureel ondernemerschap kan worden toegeschreven. Hierdoor kunnen artistiek-inhoudelijke en publieksgerichte doelen tot op zekere hoogte naast elkaar bestaan en vormt cultureel ondernemerschap niet per definitie een bedreiging voor artistieke kwaliteit. Voor de toekomst is het belangrijk dat culturele instellingen het idee dat cultureel ondernemerschap een gevaar is voor de artistieke kwaliteit opzij kunnen zetten. Daarnaast is het van belang dat zij zich, samen met de overheid, inzetten om te komen tot een bevredigende concretisering van beleidsdoelen.