Bystander trainingen: doeltreffend of te kort schietend?

Abstract

In 2022 maakte BOOS een uitzending over de misstanden bij The Voice of Holland, waar ernstige meldingen waren gemaakt over grensoverschrijdend gedrag. Sindsdien is het aantal meldingen exponentieel toegenomen (Van der Ploeg et al., 2021). In de maatschappij is er meer aandacht gekomen voor dit thema. Het doel van dit onderzoek is dan ook om de verschillende zienswijzen rondom het reduceren van seksueel grensoverschrijdend gedrag in kaart te brengen. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: “Hoe interveniëren organisaties die bystander trainingen aanbieden in andere organisaties ten behoeve van de reductie van seksueel grensoverschrijdend gedrag?” Dit wordt verkend door te onderzoeken hoe organisaties die bystander trainingen aanbieden, het geven van deze trainingen ervaren. De veronderstelling is dat de experts die geïnterviewd worden ervaring hebben met het geven van bystander trainingen en de intentie hebben om seksueel grensoverschrijdend gedrag te reduceren. Dit onderzoek is belangrijk omdat bystander trainingen in Nederland tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag nog niet eerder kwalitatief geëvalueerd zijn. Daarbij is er weinig bekend over de kennis en kunde van de experts op dit gebied. Dit onderzoek draagt bij aan het bespreekbaar maken van het taboe rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag (De Wildt et al., 2023; Rutgers, 2024), omdat er met experts en andere belanghebbenden gesproken wordt. Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt als volgt geduid: “Naast seksuele vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting, bestaan andere uitingsvormen van grensoverschrijdend gedrag. Deze worden gecategoriseerd als lichamelijk wanneer het fysiek maar niet seksueel grensoverschrijdend gedrag betreft, zoals slaan of vastbinden, of als emotioneel grensoverschrijdend gedrag, wanneer het gaat om ongewenst vernederend, intimiderend of manipulatief gedrag, zoals pesten (Täuber, 2022, p. 25). Uit de literatuur blijkt dat er een mannelijke norm heerst op de werkvloer, waarin waarden zoals assertiviteit en competitiviteit beloond worden (Cheryan & Markus, 2020). In een dergelijke cultuur komen incidenten van seksueel grensoverschrijdend gedrag eerder voor. Dit houdt de ongelijke behandeling tussen mannen en vrouwen in stand (Täuber et al., 2022). Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn er 13 semi gestructureerde interviews afgenomen onder experts, die interveniëren in seksueel grensoverschrijdend gedrag door middel van bystander trainingen. Uit de onderzoeksdata blijkt dat er drie soorten visies zijn onder de respondenten. Deze visies zijn in dit onderzoek samengevat in drie verschillende types: die van de visionair, de pragmaticus en de therapeut. Deze zijn uitgewerkt in een typologie analyse (Stapley et al., 2022). De verschillende typen ervaren de bystander trainingen als een fijne manier om te interveniëren. De visionair erkent de rol van de machtsdynamieken die in een organisatie spelen, de pragmaticus bekijkt het vraagstuk vooral klantgericht en de therapeut kijkt meer naar het individuele niveau.