Grenzen aan vrijheid

Abstract

Vrijheidsbeperkende maatregelen (VBM) worden in open residentiële instellingen nog regelmatig toegepast, vaak zonder juridische basis. Dit leidt tot ethische dilemma’s bij jeugdprofessionals. Zij balanceren tussen veiligheid, autonomie en professioneel handelen. Het doel is om de houding van jeugdprofessionals binnen de open residentiële jeugdzorg ten aanzien van VBM te onderzoeken en welke gedragsdeterminanten hierop van invloed zijn. Aan de hand van een combinatie van het ASE-model (attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit) en het ANGELO-model (omgevingsfactoren) zijn tien semigestructureerde interviews afgenomen bij professionals van jeugdhulporganisatie Youké. Uit thematische analyse van tien interviews blijkt dat professionals dilemma’s vooral herkennen wanneer regels, veiligheid en autonomie met elkaar botsen. Emoties zoals twijfel, schuldgevoel en frustratie spelen een belangrijke rol. Attitude wordt mede beïnvloed door eerdere ervaringen, overtuigingen over proportionaliteit en de verwachting van het effect op de jongere. Sociale invloeden, zoals teamnormen, steun van collega’s en druk van ouders, blijken van grote invloed op besluitvorming. Daarnaast ervaren professionals handelingsverlegenheid wanneer richtlijnen ontbreken of onderbezetting van het personeel speelt. Vaardigheden zoals moreel oordeelsvermogen, stressregulatie en het vermogen om te reflecteren zijn essentieel, maar vragen om ruimte en ondersteuning. De conclusie is dat het afwegen van VBM geen individuele keuze is, maar plaatsvindt in een relationele, organisatorische en morele context. Aanbevelingen richten zich op teamreflectie, scholing en het creëren van beleidsruimte voor alternatieven. Wanneer beleid, ondersteuning en professionele ontwikkeling in samenhang worden versterkt, ontstaat er meer ruimte voor zorgvuldig, ethisch handelen in verbinding met de jongere.