Mythen aan de Macht: Waarom de mythes van Nuchter en Polderend Nederland zo hardnekkig zijn (en blijven)

Abstract

Historici falen te verklaren waarom mythes voort kunnen leven in rationeel ogende democratieën. Toch is het relevant om te weten hoe het kan dat mythes – die inherent de waarheid verdraaien – nog van grote invloed zijn op ons politieke stelsel. Juist ten tijde van secularisatie en individualisering, zoals in Nederland aan het eind van de twintigste eeuw, wordt het politieke systeem extra vatbaar voor pseudo-werkelijkheden. Deze thesis zet uiteen dat het beeld van premiers Ruud Lubbers en Wim Kok als ‘architecten van het poldermodel’ en ‘Hollands nuchtere leiders’ grotendeels standhield omdat het narratief politiek functioneel bleek, media de mythes actief versterkten en de mythes aansluiten bij diepgewortelde nationale zelfbeelden. Campagneteams van het CDA en de PvdA hebben actief bijgedragen aan het verspreiden van deze mythes, zeker bij de mythe van nuchter leiderschap. Daarnaast hebben de media een grote rol gehad in het in stand houden van de mythes. De mythe van het poldermodel werd vooral door journalisten in stand gehouden om de complexiteit van zaken behapbaar te maken, ten koste van de realiteit. Ten derde leent het Nederlands politieke systeem zichzelf indirect uit aan het voortleven van de mythes. Het idee van onafhankelijke premier die boven de partijen hoort te staan, geeft beide mythes voedingsbodem om te groeien. Door deze drie elementen worden de politieke mythes van het poldermodel en nuchter leiderschap geen toevallige misverstanden, maar misleidende constructies die ongetwijfeld niet alleen het verleden kleuren, maar ook ons begrip van leiderschap en democratie tot op de dag van vandaag vormgeven.