Letterlijk onzichtbaar: ‘Gasbelfictie’ als subgenre van petrofictie

Abstract

Petrofictie is een benaming voor literatuur waarin aardolie – of, volgens sommige definities, wellicht aardgas – een grote rol speelt. Volgens Jennifer Wenzel maken twee paradoxen de studie van aardolie via de letteren interessant: de brandstof is overal en nergens, en er is te veel en te weinig van. Voor aardgas, het tweelingbroertje van aardolie, is onder literatuurcritici nauwelijks aandacht. Zeker in Nederland, waar de gasindustrie grote politieke en economische invloed heeft en de gaswinningsproblematiek in Groningen regelmatig het nationale nieuws haalt, is dit opvallend. Deze scriptie brengt een aantal romans en novelles waar de gaswinningsproblematiek een rol in speelt bijeen onder de naam ‘gasbelfictie’, als voorgesteld subgenre van petrofictie. De bestudeerde gasbelfictie laat zien dat de paradoxen die Wenzel beschrijft in de context van aardolie, ook een vruchtbare ingang zijn voor de literaire studie van aardgas. Niet alleen in de tekstinterne analyse bleek het gas ‘overal en nergens’ te zijn, maar ook het corpus zelf was veel omvangrijker dan verwacht, zelfs na afbakening op basis van publicatiedata. De paradox ‘overal en nergens’ heeft voor aardgas zelfs een extra lading omdat de materie van de brandstof letterlijk onzichtbaar is. Geheimhouding en de inrichting van infrastructuur dragen bij aan een bredere ideologische blindheid. De paradox ‘te veel en te weinig’ laat een conflict zien tussen de impact van de gasindustrie en de belangen en verlangens die deze industrie toch in stand houden. De scriptie bevat twee historische achtergronden: een chronologisch overzicht van Nederlandstalige literatuur over aardgas en een energiegeschiedenis vervlochten met theorie uit de energiegeesteswetenschappen.