Herwaardering van de Romani-vrouw: Lokale en transnationale perspectieven in het werk van Malgorzata Mirga-Tas

Abstract

Deze masterpaper onderzoekt vijf recente werken van Małgorzata Mirga-Tas, een Poolse kunstenares van Romani afkomst. De werken Basiawiben predale baba – Music for Grandmothers (2024), Roziena kiereł a babakie siukar hajtań – Roziena brushes her grandmother’s beautiful hair braid (2024), Phenia (Sisters) (2024), Portrait of Morena (2024) en Portrait of Lalla Weiss (2024) zijn vervaardigd voor haar solotentoonstelling This is not the end of the road in het Bonnefantenmuseum in Maastricht (2024-2025).

De werken kenmerken zich door hun uitvoering in textiel en borduurwerk, de representatie van vrouwen en de manier waarop zij een blik werpen op het dagelijks leven en de verhalen van personen uit de Nederlandse Roma- en Sinti-gemeenschappen. Hierbij worden persoonlijke en collectieve geschiedenissen verweven, en fungeren materialen niet alleen als esthetisch middel, maar als drager van herinnering en kennis binnen Romani-families. De werken bieden een tegenbeeld aan dominante representaties en stereotyperingen van Romani-gemeenschappen.

De literatuur over het oeuvre van Mirga-Tas bleef tot nu toe grotendeels beperkt tot tentoonstellingscatalogi zoals Travelling Images, Re-enchanting the World en Artist Series. Deze catalogi boden beschrijvende overzichten en historische context, maar geen diepgaande analyse van haar recente werk vanuit theoretisch perspectief. Met deze masterpaper is een lacune in de bestaande literatuur opgevuld door een toegespitste analyse van de recente werken van Mirga-Tas binnen bredere kunsthistorische en sociaal-culturele kaders.

De centrale vraag in dit onderzoek luidde: in hoeverre draagt de kunst van Małgorzata Mirga-Tas bij aan de herwaardering van de rol van vrouwen binnen zowel de Nederlandse Sinti- en Romani-gemeenschap als de bredere transnationale Romani-gemeenschap? Om deze vraag te beantwoorden is gewerkt vanuit een intersectioneel perspectief, waarbij de vijf geselecteerde werken zijn onderzocht via material culture-benaderingen, feministische theorieën en postkoloniaal denken.

Vanuit het perspectief van material culture is gekeken hoe het gebruik van textiel en traditionele technieken functioneert als middel tot kennisoverdracht en collectieve herinnering. Feministische theorieën boden een kader om te analyseren hoe vrouwelijke representatie zichtbaar worden gemaakt in de werken. Vanuit postkoloniaal denken is onderzocht hoe Mirga-Tas dominante beeldvorming bevraagt en alternatieve perspectieven biedt op de representatie van Romani-gemeenschappen.

De analyse laat zien dat de kunst van Mirga-Tas ruimte creëert voor verhalen, ervaringen en kennis van Romani-vrouwen en actief bijdraagt aan de herwaardering van deze stemmen in kunst en cultuur. Haar werk maakt zichtbaar hoe vrouwen binnen deze gemeenschappen een centrale rol spelen in het overdragen van culturele kennis en hoe zij, ondanks structurele marginalisering, fungeren als dragers van verandering en continuïteit. Deze masterpaper toont dat kunst niet alleen een plek van representatie is, maar ook een ruimte waar gemeenschappen zich opnieuw kunnen positioneren ten opzichte van dominante geschiedenissen en beeldvorming. Mirga-Tas’ recente werk draagt bij aan de zichtbaarheid en waardering van vrouwelijke stemmen binnen de Romani-gemeenschap en laat zien hoe kunst kan bijdragen aan culturele en sociale rechtvaardigheid.