'Eenige opmerkingen over den zelfmoord': Emoties, motieven en zelfdoding in negentiende-eeuws Nederland (1809-1859)

Abstract

In deze thesis is er onderzoek gedaan naar de emoties en motieven die verbonden waren aan zelfdoding in negentiende-eeuws Nederland (1809-1859). Voor het onderzoeken van de emoties en motieven, heb ik mij gewend tot een primaire bron analyse van eigentijdse krantenartikelen, waarin werd bericht over zelfdodingen of pogingen tot zelfdoding. De emoties zijn onderzocht door de schrijfwijze en berichtgeving in de artikelen te analyseren. Door dit te doen, heb ik gepoogd de emoties bloot te leggen, die de krantredacteurs (on)bewust hebben verwerkt in hun zelfmoordberichtgeving. Om op basis daarvan aannames te maken over de bredere emotionele verhouding van de Nederlandse samenleving tot zelfmoord. Deze onderzoeksmethode is gebaseerd op de emotives theorie van William Reddy. Het corpus van primaire bronnen besloeg 148 krantenartikelen. Naast emoties zijn ook de motieven, die in de artikelen genoemd zijn, geanalyseerd. Steunend op de bestudering van de verscheidene motieven betoogt de auteur dat in de Nederlandse pers en bij uitbreiding de maatschappij, er vanuit drie verklarende kaders over zelfdoding werd geschreven/gedacht. Emotioneel/passioneel zelfdodingen, die voortkwamen uit een vlaag van emotie, zoals liefdesverdriet of schaamte. Economische zelfdodingen, die herleid werden naar financiële problemen. En, krankzinnige zelfdodingen, die waren gepleegd in een afwijkende of ontoerekeningsvatbare staat. Deze kaders hebben daarmee gediend als hoofdstukindeling en zijn verder onverdeeld in subcategorieën. Context is gebruikt om een verklaring te bieden voor de motieven, waarnaast corresponderende krantenartikelen en de daarin benoemde emoties zijn uitgelicht en geanalyseerd, om uiteindelijk op basis van de vergaarde informatie te concluderen dat er sterk werd neergekeken op zelfdodingen die gemotiveerd waren door zelf veroorzaakte problemen, zoals drankmisbruik of schulden. Zelfmoordberichtgeving werd daarnaast ook gebruikt om het publiek moreel te bevorderen, door moraliserend lessen toe te voegen aan de berichtgeving.