De leesbaarheid van examenvragen

Abstract

In 2007 kwam in het nieuws dat het taalgebruik in vmbo-examens te moeilijk is. Het taalniveau zou zodanig hoog zijn dat vmbo-leerlingen misschien de leerstof wel beheersen, maar de vragen hierover niet begrijpen. Een mogelijke oorzaak is dat de afstand tussen de tekst en de lezer te groot is. Eén van de tekstkenmerken, die kan zorgen voor een beter begrip betreft de mate waarin de lezer zich met de tekst kan identificeren: de notie afstand. Concreet houdt dit in dat identificerende kenmerken in een tekst de afstand van de tekst tot de lezer kunnen verkleinen en het tekstbegrip kunnen verhogen. In dit onderzoek is door middel van een kwantitatief corpusonderzoek nagegaan in hoeverre er sprake is van een toenemende afstand in vmbo- en vwo-examens van de vakken aardrijkskunde, biologie, economie en geschiedenis. In totaal zijn twaalf examens geanalyseerd op de aanwezigheid van personages, de concreetheid van de tekst, het gebruik van directe aansprekingen, de aanwezigheid van de directe rede, de tijd waarin geschreven is en de manier waarop naar bronnen verwezen wordt. De resultaten wijzen uit dat vmbo-examens niet automatisch een kleinere afstand tot de lezer hebben dan vwo-examens. Enkel het aantal passieven en nominalisaties is in alle vmbo-examens kleiner dan bij de vwo-examens. Bij de examens economie komt het grootste verschil in afstand tussen vmbo en vwo naar voren. De vmbo-examens economie hebben ten opzichte van de vwo-examens meer personages en meer eigennamen; daarnaast worden directe aansprekingen en de directe rede vaker gebruikt. De grootste afstand tot de lezer is op beide niveaus te vinden bij het vak biologie, waar minder personages voorkomen en de lezer minder vaak persoonlijk aangesproken wordt.