Pragmatische partikels in Nederlandse vertalingen uit het Engels: een onderzoek naar normafwijkende en -conformerende keuzes

Abstract

In dit onderzoek wordt met behulp van corpusonderzoek gekeken naar het partikelgebruik in Nederlandse vertalingen uit het Engels en oorspronkelijk Nederlandse werken. Het Nederlands is een partikelrijke taal terwijl het Engels een partikelarme taal is. De Unique Items Hypothesis stelt daarom dat er in Nederlandse vertalingen uit het Engels minder partikels te vinden zijn dan in oorspronkelijke Nederlandse werken. Aan de andere kant stelt de vertaaluniversale normalisering dat het gebruik van partikels in vertalingen wordt aangepast aan de Nederlandse norm. In drie verschillende genres, kinderliteratuur, youngadultliteratuur en volwassenliteratuur wordt er gekeken naar 45 pragmatische partikels en 10 partikelclusters. De oorspronkelijke werken dienen als bepaling van de norm, waar de vertalingen van kunnen afwijken of aan kunnen conformeren. Hieruit blijkt dat er in de vertaalde werken over het algemeen minder partikels te vinden zijn dan in de oorspronkelijke. Wat betreft de distributie worden er in de vertalingen ook minder partikels per zin gebruikt dan in de oorspronkelijke werken, waar geregeld in dezelfde zin meerdere partikels voorkomen. Deze verschillen zijn het grootst bij kinderliteratuur en het kleinst bij volwassenliteratuur. De resultaten kunnen verklaard worden door zowel interferentie van de brontekst als normalisering naar de conventies van geschreven taal. Een mogelijk gevolg is dat dit een effect heeft op de manier waarop de vertalingen overkomen, aangezien partikels belangrijk zijn voor de toon en betekenis van de zin.