"In Duyvelsnaem". Emoties, gemeenschap en beleving in Maaslandse heksenprocessen tussen 1550 en 1680.

Abstract

Dit onderzoek gaat over de innerlijke leefwereld van Maaslandse heksen en zij die bij hun processen betrokken waren. Hiervoor zijn de procesdossiers gebruikt van Entgen Luijten, Elizabeth Rijthoven en ‘Kael Merrie’. Zaken als emoties, gemeenschapsdrama, reputatie en economische malaise zijn aangewend om de gevoelens en belevingen van de mensen achter de heksenprocessen te reconstrueren. Hierbij is onder andere gebruik gemaakt van concepten uit de emotionologie en methodes zoals de Listening Guide van Carol Gilligan. Ook is het heksengeloof verklaard vanuit de sociaal-emotionele context die ertoe leidde dat vrijwel heel premodern Europa in het bestaan van heksen geloofde. Uit dit onderzoek komt een beeld naar voren van het heksenproces als een complexe arena van emoties, gemeenschapsdrama en religieuze overtuigingen tegen een tumultueuze achtergrond van politieke en economische tegenspoed. De Maaslandse heksen waren lang niet zo passief als vaak wordt gedacht. Entgen Luijten, Elizabeth Rijthoven en Kael Merrie deelden de opvattingen over hekserij van hun tijdgenoten en onderstreepten de noodzaak van heksenprocessen. Hoewel ze vochten voor hun onschuld, waren ze actieve deelnemers aan het heksengeloof. Dit steekt af tegen het beeld van de heks als passief slachtoffer, of van de protofeminist die uit de weg werd geruimd omdat ze haar tijd te ver vooruit was. De heks was, net als de buren die haar beschuldigden, een product van haar tijd. Dit doet echter geen afbreuk aan het slachtofferschap van zij die voor hekserij terechtstonden. Het erkent slechts de complexiteit van deze mensen en de zelfbeschikking die ze wel degelijk hadden.