“¿Es usted feliz?” Emotionele uitingen en kritiek in werken van Alfredo Jaar en Lotty Rosenfeld tijdens de Chileense dictatuur (1973-1990)

Abstract

In dit onderzoek staan de werken Estudios sobre la Felicidad (1979-1981) van Chileense kunstenaar Alfredo Jaar (1956-) en Una milla de cruces sobre el pavimento (1979/1980) van Chileense kunstenaar Lotty Rosenfeld (1943-2020) centraal. Deze twee werken, die beiden een relatie met geluk hebben, worden met elkaar vergeleken. De hoofdvraag die hierbij centraal staat is: Welke rol spelen emotionele uitingen in Alfredo Jaars Estudios sobre la Felicidad (1979-1981) en Lotty Rosenfelds Una milla de cruces sobre el pavimento (1979/1980) en hun reactie op de Chileense dicatuur (1973-1990)? Dit onderzoek biedt nieuwe inzichten in het gebruik van emotionele uitingen als politiek verzet binnen de Chileense kunstpraktijken in de periode van Pinochets dictatuur. Daarbij genereert dit onderzoek meer bekendheid voor Jaars ondergesneeuwde, maar voor zijn artistieke ontwikkeling zeer belangrijke werk en wordt Rosenfelds zin “No, no fui feliz,” waar bijna niet aan gerefereerd wordt in de literatuur, ook verbonden aan haar werk. De concepten emotionology, emotional regime(s), emotional refuge(s), emotives en emotionele besmetting dragen bij aan het analyseren van emotionele uitingen vanuit een sociaal constructivistische benadering. Het verschil in omgang met emotionele uitingen tussen Jaar en Rosenfeld wordt geanalyseerd met het concept patriarchaat en de sociale constructieve benadering van genderperformance en genderstereotypen. Beide kunstenaars betraden de publieke ruimte en verstoorden het dagelijkse ritme van voorbijgangers op straat. Jaar stelde mensen vragen en Rosenfeld paste de wegmarkeringen aan waarna ze met een video langs dezelfde weg toonde hoe ze dit gedaan had. Jaar sprak niet over zijn eigen emoties, zo voldeed hij aan het patriarchale stereotype van de rationele man. Rosenfeld daarentegen uitte wel een emotie waardoor haar vrouwelijke genderperformance enerzijds paste in het stereotype. Anderzijds uitte ze haar emotie op een koele, vastberaden toon, alsof ze een feit vertelde. Op deze manier verzette ze zich ook tegen het traditionele patriarchale stereotype.