Spelen met druk

Abstract

Jongeren hebben steeds meer last van prestatiedruk (NOS, 2019; Van Nuland, 2023; De Paauw, 2022), wat kan leiden tot psychische klachten als stress en burn-outs (Stichting MIND, 2023). Prestatiedruk betreft de subjectieve ervaring van personen, gekenmerkt door het gevoel te moeten voldoen aan gestelde verwachtingen en/of standaarden (Dopmeijer et al., 2023). Prestatiesporters ervaren deze druk ook in sterke mate, gezien de sterkere focus op winst en verlies voor deze sporters, in vergelijking tot recreatiesporters (Van Yperen, 2018).

Het kunnen voldoen aan de verwachtingen die een speler opgelegd krijgt van een coach, heeft een positieve invloed op de relatie die een speler heeft met zijn of haar teamgenoten, blijkt uit het kwantitatieve deel van dit onderzoek. Deze relatie met teamgenoten is vervolgens van positieve invloed op het zelfvertrouwen van een speler in zijn of haar sportprestaties. Tevens is er sprake van een positief verband tussen het kunnen voldoen aan verwachtingen die een speler opgelegd krijgt van de coach en het zelfvertrouwen in de sportprestaties. Dit verband is extra sterk onder de sporters die sporten op het hoogste niveau.

Daarnaast blijkt uit het kwantitatieve deel van dit onderzoek dat transformationele leiderschapskenmerken bij een coach van positieve invloed zijn op het zelfvertrouwen in de individuele sportprestaties van de sporter en op zijn of haar relaties met teamgenoten.

In het kwalitatieve deel van dit onderzoek komt naar voren dat prestatiedruk binnen de prestatiesport door de respondenten als gegeven wordt gezien, maar dat het ervaren van te veel prestatiedruk vaak leidt tot een vermindering van de sportprestaties. Vier topcoaches zijn geïnterviewd, die het belang noemen om prestatiedruk te verlagen op het moment dat deze te hoog is. Dit doen zij door heldere verwachtingen te scheppen, de speler vertrouwen te geven en te focussen op de taak, ontwikkeling en kwaliteiten van de speler. Ook kan de aanwezige spanning benoemd worden en is het van belang te concentreren op ‘hoe’ de wedstrijd gewonnen kan worden, in plaats van ‘dat’ de wedstrijd gewonnen dient te worden. Het ervaren van te weinig druk komt echter ook niet ten goede aan de sportprestaties, stellen een aantal respondenten. Wanneer spelers of een team te weinig druk ervaren, kan het ophogen van de druk de kwaliteit van de prestaties verbeteren, noemen zij. Hierbij kunnen procesdoelen worden opgesteld waarbij de nadruk wordt gelegd op de ontwikkelpunten van de spelers. Van bovenstaande lessen kan ook gebruikgemaakt worden op de werkvloer of binnen het onderwijs.