Zorgprofessionals en AI: autonomie onder de loep
Summary
Artificiële intelligentie (AI) worden steeds vaker gezien als de grote belofte om problemen in de gezondheidszorg aan te pakken en de efficiëntie en effectiviteit van ziekenhuiszorg te verbeteren. Ondanks de grote potentie van AI en de getroffen beleidsmaatregelen verloopt de ontwikkeling en implementatie van AI in de Nederlandse ziekenhuiszorg trager dan gewenst. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat een van de barrières van een brede AI-implementatie de acceptatie door zorgprofessionals is, mede doordat zij vrezen dat hun autonomie wordt beperkt.
Het doel van dit onderzoek is om de impact van AI op de professionele autonomie van zorgprofessionals in kaart te brengen en te onderzoeken of deze perceptie de implementatie van AI in de ziekenhuiszorg beïnvloedt, zodat beleid kan worden gevormd dat rekening houdt met de ervaring en autonomie van zorgprofessionals. Dit leidt tot de hoofdvraag: “Hoe ervaren zorgprofessionals de invloed van artificiële intelligentie op hun professionele autonomie, en welke invloed heeft dit op de implementatie van AI binnen de zorg?”. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag is een kwalitatief empirisch onderzoek uitgevoerd. Hiervoor zijn 15 interviews afgenomen bij zorgprofessionals van diverse specialismen en werkzaam in diverse ziekenhuizen.
Uit deze interviews bleek dat zorgprofessionals AI voornamelijk beschouwen als een waardevol hulpmiddel dat de efficiëntie van hun werkzaamheden kan verbeteren zonder de kern van hun professionele autonomie ernstig aan te tasten. Hoewel de autonomie enigszins kan worden beperkt door de opkomst van AI, wordt dit over het algemeen als een logische ontwikkeling ervaren en niet als problematisch. Desalniettemin is de perceptie van AI als een bedreiging voor de professionele autonomie niet volledig afwezig. Een klein deel van de zorgprofessionals voelt zich bedreigd door de mogelijke beperking van hun beslissingsbevoegdheid en autonomie, wat deels kan worden toegeschreven aan een gebrek aan vertrouwen in AI-systemen en de angst voor een verschuiving van de controle over klinische beslissingen naar machines. De implementatie van AI wordt voornamelijk belemmerd door een breed scala aan andere factoren die een grotere rol spelen. Het merendeel van de zorgprofessionals benadrukt juist de potentie die AI biedt voor de kwaliteit van de zorg, ondanks dat dit ten koste kan gaan van een deel van hun professionele autonomie en de huidige werkwijzen.
In tegenstelling tot de verwachtingen gebaseerd op de wetenschappelijke literatuur, ervaren zorgprofessionals de afnemende autonomie door de implementatie van AI niet als problematisch. Dit wijst erop dat de manier waarop in de wetenschap wordt gekeken naar de professionele autonomie van zorgprofessionals niet overeenkomt met de praktische realiteit.
Uit dit onderzoek blijken praktische aanbevelingen, zoals het verbeteren van de informatievoorziening over AI en het actiever betrekken van zorgprofessionals bij de ontwikkeling van AI-toepassingen, om de implementatie in de zorg te bevorderen. Daarnaast kan eventueel vervolgonderzoek zich richten op specifieke specialismen en de impact van meer geavanceerde AI-toepassingen op de professionele autonomie. Een longitudinale studie kan bovendien waardevolle inzichten bieden in hoe de percepties en het gebruik van AI onder zorgprofessionals in de loop der tijd evolueren.