Op weg naar belezenheid. Een verkennend onderzoek naar de conceptualisering van belezenheid

Abstract

Vanwege de dalende leesvaardigheid onder Nederlandse leerlingen is een herziening van het leesonderwijs nodig. Het onderzoeksproject LeesEvolutie richt zich op de vraag hoe het leesonderwijs Nederlandse leerlingen kan helpen om geletterd te worden in een digitaal tijdperk. Eén van de doelen van LeesEvolutie is om een ontwikkelingsgericht theoretisch model van geletterdheid in een digitaal tijdperk te ontwikkelen. Binnen dat model is de aanname dat leesvaardigheid, leesgedrag en belezenheid samen leiden tot geletterdheid. Echter, er is nog weinig bekend over welke wetenschappelijke inzichten van invloed kunnen zijn op de invulling van het concept belezenheid. Een doel van dit exploratieve onderzoek was daarom om inzichten uit verschillende wetenschappelijke disciplines die van invloed kunnen zijn op de invulling van belezenheid in beeld te krijgen. Een ander doel was om te onderzoeken hoe belezenheid zich verhoudt tot leesgedrag en leesvaardigheid in een ontwikkelingsgericht model van geletterdheid in een digitaal tijdperk. Met een literatuuronderzoek heb ik vijftien verschillende inzichten verzameld die van invloed kunnen zijn op de invulling van belezenheid. Met een Delphi-onderzoek heb ik tien experts, waarvan er vier wel en zes niet verbonden waren aan het onderzoeksproject LeesEvolutie, uit verschillende wetenschappelijke disciplines gevraagd hoe belezenheid geconceptualiseerd kan worden. Met een open coding in a grounded theory approach in een iterative process of constant comparison heb ik de resultaten van beide deelonderzoeken geanalyseerd. Uit de analyse bleek dat belezenheid, samen met leesvaardigheid en leesgedrag, binnen het model van geletterdheid in een digitaal tijdperk een positie inneemt binnen een wederkerige relatie. Leesgedrag, leesvaardigheid en belezenheid ontwikkelen zich in relatie tot en met elkaar, wat uiteindelijk leidt tot geletterdheid in een digitaal tijdperk. Ook bleek dat belezenheid te beschrijven is aan de hand van verschillende lezerskenmerken, zoals leeservaring en kennis, en dat het bijdraagt aan de ontwikkeling van verschillende vaardigheden, zoals leesvaardigheid en meervoudige geletterdheid. De resultaten van dit onderzoek hebben geleid tot meer conceptuele helderheid over de invulling van het concept belezenheid in relatie tot leesvaardigheid en leesgedrag binnen een model van geletterdheid in een digitaal tijdperk.