Een zoektocht naar welstand - De theorie van Gerard De Lairesse in de praktijk van Philip Tidemans (1657-1705) tekeningen en schilderijen

Abstract

Op basis van de analyses in deze scriptie is geconcludeerd dat Philip Tideman (1657-1705) de theorie van Gerard De Lairesse (1641-1711) zeer nauwkeurig toepaste in zowel zijn tekeningen in Leidse album als de schilderijen in Hopetoun House in Schotland. Daarnaast is ook gebleken dat de opdrachtgever middels eenzelfde theoretische lens keek naar de kwaliteit van de kunst: de welstand. In hoofdstuk 1 wordt Tidemans Leven belicht. Tideman werd geboren in Hamburg en emigreerde naar het centrum van de kunst in Amsterdam. Hier leerde hij Gerard De Lairesse kennen die aan de voorhoede stond van de classicistische kunst. Tideman ging bij hem in de leer en zou een succesvol kunstenaar worden met veel opdrachten. In hoofdstuk 2 wordt de historiografie verkend van onderzoeken naar Tideman. Uit het historiografisch onderzoek blijkt dat er geen onderzoek is gedaan die de theorie van De Lairesse aan de kunst van Philip Tideman spiegelt. Wel blijkt uit dit literatuur onderzoek dat Tideman zeker kennis moet hebben genomen van de theorie van zijn leermeester De Lairesse. Ook blijkt dat het interessant is om theorieën van De Lairesse te vergelijken met de kunst van Tideman. In dit onderzoek wordt de theorie van De Lairesse dan ook vergeleken met de kunst van Philip Tideman. In hoofdstuk 3 wordt de theoretische leer van de classicist De Lairesse uiteengezet aan de hand van de welstand. Dit is een theorie voor de schoonheid van kunst. Plezier voor het oog wordt bereikt door een harmonieus samenspel van verschillende elementen. De elementen zijn inventie, compositie, beweging, kleur en een sociaal aspect. In hoofdstuk 4 volgt de analyse van de theorie van De Lairesse in Tidemans kunst in twee verschillende ensembles: het in Leiden bewaarde tekeningenboek en de schilderijen in Hopetoun House in Schotland. Tideman vervaardigde beide ensembles in dezelfde periode: 1703-1705. Sommige tekeningen uit het Leidse album zijn direct overgenomen als schilderijen in Hopetoun House. Ook wordt er in dit hoofdstuk gekeken naar een unieke brief uit het persoonlijke archief van John Drummond of Quarrel (1676-1742). Dit was de tussenpersoon tussen Tideman en Hopetoun House. Zijn rol in het proces was tot nu toe onduidelijk en uit dit onderzoek blijkt dat hij toezag op de vervaardiging van de kunst en samen met Tideman historische onderwerpen mocht bedenken voor de beschilderde koepel in Hopetoun House. Uit de brief blijkt verder dat de opdrachtgever eisen stelde aan de juiste proporties van de figuren en levendige kleuren verwachtte die hem zouden behagen. Dit zijn eisen die corresponderen met de leer van de welstand.

Based on the analyses in this thesis, it has been concluded that Philip Tideman (1657-1705) applied the theory of Gerard De Lairesse (1641-1711) very accurately in both his drawings in the Leiden album and the paintings at Hopetoun House in Scotland. Additionally, it has also been revealed that the patron assessed the quality of art through a similar theoretical lens: Welstand (Latin: Decorum). Chapter 1 sheds light on Tideman's life. Born in Hamburg, Tideman emigrated to the artistic center of Amsterdam. Here, he became acquainted with Gerard De Lairesse, who was at the forefront of classical art. Tideman apprenticed under him and would become a successful artist with numerous commissions. Chapter 2 explores the historiography of research on Tideman. From the historiographical study, it becomes evident that no research has been conducted that mirrors De Lairesse's theory in the art of Philip Tideman. However, this literature review does indicate that Tideman must have been familiar with his mentor De Lairesse's theory. It is also interesting to compare De Lairesse's theories with Tideman's art. In this research, De Lairesse's theory is thus compared with Philip Tideman's art. Chapter 3 presents the theoretical teachings of the classicist De Lairess