Bewustwording als de ultieme remedie? Een kwalitatief onderzoek naar de kloof tussen beleidsmaatregelen en oplossingen van ervaringsdeskundigen, gericht op de bestrijding van etnische discriminatie.

Abstract

Op 19 december 2022 maakte de Nederlandse staat, bij monde van haar minister-president, excuses voor haar eigen aandeel in het Nederlandse slavernijverleden. Om deze excuses kracht bij te zetten, werd tegelijkertijd een bewustwordingsfonds gecreëerd. Dit fonds zal zich onder meer richten op de bestrijding van etnische discriminatie, waar het slavernijverleden als één van de veroorzakers van wordt gezien. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties benadrukte dat het van belang is dat voor de besteding van dit fonds, het gesprek wordt aangegaan met mensen die de doorwerking van dit verleden ervaren. Hiermee lijkt zij een antwoord te bieden op de veelgehoorde kritiek dat ‘antidiscriminatiebeleid wordt gemaakt voor mensen, maar niet met mensen die discriminatie ervaren’, een discrepantie die zeker in het geval van etnische discriminatie vaak wordt verondersteld.

Echter voor deze veronderstelde discrepantie tussen het beleid gericht op de bestrijding van etnische discriminatie en de maatregelen die noodzakelijk worden bevonden door mensen die etnische discriminatie (hebben) ervaren, bestaat geen wetenschappelijk onderbouwing. Daarom staat binnen deze scriptie de volgende vraag centraal: In welke mate bestaat er een discrepantie tussen de in het beleid genoemde acties gericht op de bestrijding van etnische discriminatie en de opvattingen over de benodigde acties volgens hen die etnische discriminatie ervaren?

Ter beantwoording van deze vraag is er in het kader van dit onderzoek gebruik gemaakt van een drietal methoden. In de eerste plaats is er een kwalitatieve documentenanalyse uitgevoerd, om de maatregelen gericht op de bestrijding van etnische discriminatie in het huidige beleid te achterhalen. Vervolgens zijn er voor dit onderzoek expertinterviews afgenomen met onder meer medewerkers van antidiscriminatievoorzieningen en regionale ombudsfunctionarissen. Ten slotte zijn er aan de hand van de Perceived Etnic Discrimination Questionnaire – Community Version interviews afgenomen met burgers die zelf etnische discriminatie (hebben) ervaren.

Concluderend kan er op basis van de gevonden resultaten worden gesteld dat er in sterke mate sprake is van een discrepantie tussen de maatregelen ter bestrijding van etnische discriminatie, zoals deze worden genoemd in het beleid en die worden aangedragen door mensen die etnische discriminatie ervaren. Uit de documentenanalyse komt namelijk naar voren dat het hedendaagse beleid zich in sterke mate richt op bewustwording omtrent stereotypen en vooroordelen, middels campagnes, handreikingsdocumenten en voorlichtingssessies. Echter, uit de interviews komt een andere behoefte naar voren. De respondenten geven aan dat bewustwording weliswaar belangrijk is, maar dat dit niet een effectief en volmaakt middel vormt. Volgens de respondenten is bewustwording alleen effectief, indien dit plaatsvindt op alle levensdomeinen van een individu. De respondenten geven daarentegen aan dat er juist behoefte is aan een duidelijk geformuleerde norm binnen het beleid, omdat deze in het hedendaagse beleid nog te vaak te onduidelijk is.

Daarnaast stellen de respondenten dat het van belang is dat mensen in contact komen met personen van diverse etnische achtergronden, hetgeen volgens de respondenten middels beleid door de overheid dient te worden gestimuleerd. Ook kaarten zij het belang aan van positieve representatie van etnische minderheden en het belang van het centraliseren van beleid gericht op de bestrijding van etnische discriminatie.