Tot stilstand. Onderzoek naar de waarde van videokunst in het leren denken.

Abstract

De toegenomen diversiteit in de samenleving vraagt om onderwijs waarin leerlingen toegerust worden voor hun rol binnen een pluriforme samenleving. Daarnaast hebben leerlingen de uitdaging zich te verhouden tot en om te gaan met de huidige beeldcultuur. Het kunstonderwijs kan hen nieuwe perspectieven laten ontdekken en aanzetten tot reflectie. Leerlingen vinden echter weinig aansluiting bij de kunstvakken. Videokunst zou kunnen aansluiten bij de leefwereld en hen tegelijkertijd vertragen en scherpen. De vraag die aan de basis ligt van dit onderzoek is: Hoe kan videokunst in het kunstonderwijs van waarde zijn om leerlingen in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs aan te zetten tot het leren denken over hun positie in en verhouding tot hun leefwereld? Het onderzoek bestaat uit een literatuur- en casestudie binnen een kunstfilosofisch en -historisch kader. Tevens wordt er een didactisch kader gegeven voor het leren denken door videokunst. Door gebruik van een filmstill in videokunst kan de toeschouwer worden stilgezet. Dit zorgt ervoor dat de eigen beelden overvloeien in het werk: de activatie van de toeschouwer tot ‘beelddenken’. De videowerken Island (2008), Gray Glass (2020) en Countenance (2002) van Fiona Tan tonen dat verstilde beelden de toeschouwer tot denken kunnen zetten. De didactische principes, het vertragen van het kijken en dialogisch leren, geven kunstdocenten een basis om leerlingen aan de hand van videokunst tot denken en reflecteren te stimuleren. Dit onderzoek toont aan dat het verstilde videobeeld een tegenkracht biedt in de huidige beeldcultuur. Ze biedt een ontmoeting met de leefwereld terwijl ze tegelijkertijd de ruimte schept voor reflectie op identiteit en op de pluriformiteit van de wereld. Door in het kunstonderwijs deze ruimte te faciliteren biedt zij leerlingen een veilige plek om tot gezamenlijk denken te komen en zo te bouwen aan persoonsvorming.