Vreemdeling of nieuwkomer. Hoe door middel van taal het plenaire debat over inburgering in de Tweede Kamer tussen 15 maart 2017 en 17 maart 2021 vorm kreeg en hoe deze in verhouding stond tot het maatschappelijk debat.

Abstract

Nieuwkomers in Nederland moeten inburgeren, omdat de overheid het belangrijk vindt dat zij kunnen participeren. Op het inburgeringsexamen is in de Nederlandse samenleving veel kritiek. De vragen in het examen over de ongeschreven gedragsregels worden bijvoorbeeld normatief en etnocentrisch genoemd. Omdat Nederland een parlementaire democratie kent, zou het politieke debat een weerspiegeling moeten zijn van het maatschappelijke debat. Om te onderzoeken hoe het politieke debat over inburgering eruit ziet en hoe dat zich verhoudt tot het maatschappelijke debat, staat in dit onderzoek de volgende vraag centraal:

Hoe ziet het plenaire debat over inburgering eruit in de Tweede Kamer tussen 15 maart 2017 en 17 maart 2021 en hoe verhoudt zich dat tot het maatschappelijk debat?

Uit eerder onderzoek bleek dat de voorwaarden voor een succesvolle integratie ter discussie staan. Waar eerst het aanleren van een nationale identiteit centraal stond, ervaart men dat sinds de 21e eeuw steeds meer als problematisch (Broeders, Kremer en Meurs, 2008; Dagevos en Grundel, 2013; De Hart, 2019b; De Hart, 2019c; Leerssen, 2015). Integratie, dat volgens Smeets en Steijlen (2006) uit vier dimensies bestaat – de structurele, de culturele, de interactieve en de identificationele – kan volgens Broeders, Kremer en Meurs (2008) het best bereikt worden door te investeren in het proces van identificatie in plaats van het aanleren van een identiteit.

Middels het taalgebruik van de partijen in de plenaire debatten, is onderzoek gedaan naar de uitingen over inburgering en de visie die daaruit blijkt. Taal construeert namelijk de werkelijkheid (Van den Berg, 2004). Patronen in het taalgebruik hebben vaak als onbewust gevolg dat ze verwachtingen creëren van de werkelijkheid en dat deze verwachtingen ook waargemaakt worden.

Uit het onderzoek bleek dat er in de plenaire debatten, met als onderwerp Migratie en integratie, vooral veel gesproken werd over immigratie in haar algemeenheid en over de vraag wie er wel en niet in Nederland mag blijven. Inburgering stond in veel mindere mate centraal. Wanneer het wel over inburgering ging, stonden ook daar de formele aspecten hoger op de agenda dan de inhoud. Het ging dan vooral om het integratieprobleem en de vragen van het onderdeel Kennis van de Nederlandse Maatschappij werden als nutteloos ervaren. De voornaamste oplossing die werd geboden is het herzien en het aanpassen van dit onderdeel.

Al met al was de constatering dat er tussen het maatschappelijk en het politiek debat een missing link is, in aanvulling op de twee missing links van Te Velde (2008). Het politieke debat sluit dus niet naadloos aan op het maatschappelijke debat. De conclusie kan echter niet als absoluut ervaren worden, omdat het corpus relatief klein was. Volgend onderzoek, met meer data, zou dit moeten uitwijzen.