'Voor een meisje is ze bijzonder intelligent' ; De relatie tussen presupposities en genderconstructie in pedagogische adviesrapporten in een historisch perspectief

Abstract

In dit onderzoek wordt getracht te verklaren hoe sterke vooronderstellingen over mannen en vrouwen ondanks allerhande ontwikkelingen op het gebied van emancipatie, nog altijd stand kunnen houden. Dit wordt onderzocht middels zeventig pedagogische adviesrapporten uit de kliniek van M.J. Langeveld tussen 1947 en 1972. Uit deze rapporten worden presupposities ten aanzien van gender geformuleerd met behulp van implicatuur en presuppositietriggers. Daarnaast worden er op basis van gegeven opleidings-, beroeps- en opvoedingsadviezen genderimago’s geconstrueerd. Wanneer de presupposities en genderimago’s naast elkaar worden gehouden, blijkt dat de presupposities nauwelijks tot geen ontwikkeling vertonen. Dit in tegenstelling tot de genderimago’s, die duidelijk met hun tijd meeveranderen. Door middel van een terugkoppeling naar het historisch kader wordt duidelijk dat de ontwikkelingen logisch samenhangen met culturele en economische ontwikkelingen in Nederland. De conclusie is dat één presuppositie op verschillende, zelfs tegengestelde manieren, vertaald kan worden naar een pedagogisch advies. Actuele adviezen leiden weer tot actuele genderimago’s, die toch gebaseerd zijn op ‘oude’ gendervooronderstellingen, die zo hun bestaansrecht behouden. Zo kunnen stilstaande presupposities en met de tijd meeveranderende genderimago’s naast elkaar bestaan.