Populistische politiek: framing op Twitter en in verkiezingsprogramma’s

Abstract

Dit empirische onderzoek gaat in op de manieren waarop de Nederlandse politieke partij Forum voor Democratie (FvD) en de Spaanse politieke partij VOX gebruik maken van framing in hun tweets en in hun verkiezingsprogramma’s over klimaatbeleid. Er is gekozen om de communicatie-uitingen te analyseren in de periode januari 2017 tot en met 2022 voor FvD, en januari 2018 tot en met 2022 voor VOX. Om dit te onderzoeken is gekeken naar de partijen in het algemeen en naar hun overeenkomsten, waarna ze middels een literatuurreview zijn gecategoriseerd als radicaal-rechts populistische partijen. Daarnaast worden in de literatuurreview de concepten ‘framing’ en ‘social media’ besproken, om een beeld te schetsen van het analyseren van framing op het social media platform Twitter en daarnaast in verkiezingsprogramma’s. Met dit onderzoek is de volgende onderzoeksvraag beantwoord: op welke manier gebruiken de Nederlandse politieke partij FvD en de Spaanse politieke partij VOX framing wanneer zij communiceren over een actueel onderwerp als het klimaatbeleid in hun Twitter-boodschappen en verkiezingsprogramma’s en hoe kijken politieke communicatie experts hiernaar?

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van een kwalitatieve analyse van de twitterpagina’s van FvD en VOX en van hoofdstukken uit de recentste verkiezingsprogramma’s van deze partijen. Om de frames te analyseren, is gebruik gemaakt van de inzichten van Van Gorp (2006). Zijn inductieve manier van framing-analyse is in dit onderzoek toegepast, zodat er met een ‘open blik’ naar communicatie-uitingen van de partijen gekeken is. Op deze manier konden de frames beschreven worden zonder dat hier vooraf een manier van interpretatie voor was opgesteld. Verder zijn van de te analyseren tweets en programma’s per partij twee tweets en één citaat uit het verkiezingsprogramma voorgelegd aan drie politieke communicatie experts: hoogleraren Baldwin van Gorp, Hans de Bruijn en Stefaan Walgrave. Door middel van interviews is aan hen gevraagd om hun expertise van framing en populisme te gebruiken om de communicatie-uitingen van FvD en VOX te analyseren.

Uit zowel de analyse als uit de expertise van de hoogleraren is gebleken dat FvD en VOX vergelijkbare manieren van framing hanteren op Twitter en in hun verkiezingsprogramma’s. De boodschappen van beide partijen sluiten veelal aan bij de kernwaarden van hun beoogde doelgroep, zoals de nationalistische waarden van respectievelijk Nederlanders en Spanjaarden. Tegelijkertijd worden de kernwaarden van hun tegenstanders aangevallen, door te beargumenteren dat het beleid van gevestigde partijen niet deugt. Bovendien is de onderliggende boodschap bij zowel de Nederlandse als de Spaanse politieke partij meerdere malen dat het beleid van de gevestigde partijen niet voldoet aan wat de burger nodig heeft, en stellen FvD en VOX dat zij de burger wel het beleid kunnen bieden dat zij nodig hebben. Beide partijen refereren daarbij vaak aan de nationale identiteit en de Nederlandse of Spaanse waarden om deze boodschap kracht bij te zetten. Zo stelt FvD dat zij, in tegenstelling tot andere partijen, het belang van de Nederlandse boeren erkennen en benoemen zij veelal ‘de trots op de Nederlandse landbouw’, en wordt het woord ‘klimaat’ vaak in verband gebracht met ‘bizar’ en ‘waanzin’. VOX benoemt ook vaak sectoren als landbouw, visserij en stierenvechten als ‘belangrijk voor de Spaanse identiteit’, en stelt ook meerdere keren dat de ‘klimaatreligie’ bedacht is om Spanjaarden dwars te zitten. Echter, wanneer wordt gekeken naar specifieke framing devices, zijn er verschillen tussen de partijen te