'De stem wordt verstomd'. De strijd van migrantenorganisaties voor kiesrecht voor niet-staatsburgers in Nederland tussen 1974-1994

Abstract

Door de groeiende arbeidsmigratie in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw ontstonden grote groepen burgers in de Nederlandse samenleving – zogenoemde gastarbeiders – die wel onder de wetten van een land vielen, maar verstoken waren van grondwettelijke bescherming en lange tijd niet mee konden beslissen met betrekking tot de wetten van de natiestaat. Na veel politieke discussies werd in de Tweede Kamer een mijlpaal gevierd: als middel tot integratie werd in 1986 het lokale kiesrecht ingevoerd om migranten (als zij minstens vijf jaar in Nederland verbleven) mee te laten beslissen met het beleid op lokaal niveau. Van een strijd buiten de Kamer zou geen sprake zijn geweest en de mening van migranten werd ook niet belangrijk geacht. Het onderzoek toont echter aan dat de discussies rondom de migrantenkiesrechtuitbreiding niet in een politiek vacuüm ontstonden, zoals eerder werd gesuggereerd door de literatuur. Duidelijk wordt hoe de migrantenorganisaties in de jaren zeventig, tachtig en negentig zelf ook een strijd voerden om hun stem te laten horen en de invoering van het lokale (en daarna nationale) kiesrecht voor migranten trachtten te beïnvloeden, middels een analyse van de acties en strategieën. Aan de hand van drie migrantenorganisaties – KMAN, HTIB en de Utrechtse Migrantenraad – wordt deze strijd voor politieke inspraak aangetoond. Binnen de buitenlandse gemeenschap waren namelijk tal van migrantenorganisaties ontstaan en zij hadden ook een idee over de stem van hen als potentiële nieuwe kiezers in de samenleving. Door gebruik te maken van verschillende onconventionele en conventionele strategieën probeerden de migrantenorganisaties zich kenbaar te maken en hun stem te laten horen in de Nederlandse samenleving. Zij kozen voornamelijk voor de strategie die paste bij het politieke doel. Voorafgaand en na de invoering van het lokale kiesrecht van migranten heeft een strijd plaatsgevonden voor de erkenning van de stem van migranten. Daarbij moet worden benadrukt dat het in deze strijd om meer ging dan het kiesrecht op lokaal niveau alleen.