Karel Martens: Modernist Matter

Abstract

Hoewel grafisch ontwerper en kunstenaar Karel Martens altijd genoemd wordt in het rijtje Nederlandse modernistische grafisch ontwerp godfathers treedt hij niet op de voorgrond om zijn visie en positie luidkeels te verkondigen. Martens is een man van en in de marge; geen groot schrijver en ook het werk dat hij maakt is niet opzichtig. Enerzijds is dit zijn karakter: bescheiden en dankbaar, anderzijds komt dit door het uitblijven van publicaties waarin hij het vak kritisch onder de loep neemt en zijn collega’s en het publiek eraan herinnert wat de rol van de grafisch ontwerper volgens hem inhoudt. Het is hierdoor dat de invulling van zijn modernistische positie vaak oppervlakkig is beschreven. Binnen het grafisch ontwerp discours bekleedt het modernisme een prominente rol. Het vak heeft zich in Nederland gevormd met het vooroorlogse modernisme van De Stijl en de Zwitserse internationale stijl die als norm werd aangenomen na de oorlog. Een eenduidige definitie van het modernisme lijkt echter onmogelijk vast te stellen, het loopt uiteen van stijl en aanpak tot de relatie tussen kunst en commercie. Ondanks deze pluriformiteit werd het modernisme ook een monolithisch concept waartegen ontwerpers en critici door de jaren heen ageerden. Het gevolg hiervan is een rijk maar complex geheel van tegengestelde stellingnames en posities die samen het grafisch ontwerp landschap vormgeven. Door onderzoek te doen naar de houding van Martens ten opzichte van de verschillende ontwikkelingen en uitgangspunten binnen het modernisme, vergelijkingen te maken met tijdgenoten en daarnaast diverse ontwerpen te analyseren op modernistische kenmerken, wordt getracht de volgende vraag te beantwoorden: Welke modernistische positie heeft Karel Martens binnen het Nederlandse grafisch ontwerp landschap? Uit dit onderzoek is gebleken dat Martens’ modernistische positie niet in steen staat gebeiteld maar dat hij een speelse omgang heeft met het concept. Op enige afstand van de uitgesproken modernisten reflecteert Martens kritisch op de ontwikkelingen waarna hij hierop reageert met experimenten die zich inhoudelijk engageren en voortkomen uit het plezier van het maken.