Regionale Energiestrategie: Koehandel op een regionaal schaakbord?

Abstract

In navolging van het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 is in 2019 in Nederland het Nationale Klimaatakkoord gesloten. Een gedeelte van de opgave uit het Nationale Klimaatakkoord is bij 30 verschillende energieregio’s neergelegd, die een Regionale Energiestrategie opstellen met daarin een bod voor duurzame energieopwekking. Beslissingen rondom duurzame energieopwekking kunnen tot onvrede leiden onder inwoners vanwege impact op de leefomgeving en mogelijke gevolgen voor omwonenden. Dit kan leiden tot een gebrek aan sociale acceptatie voor plannen onder zowel inwoners als raadsleden en besluitvorming rondom duurzame energieopwekking electoraal riskant maken voor politieke partijen.

De regio U16 vormt de focus van dit onderzoek. In de regio is gewerkt aan een regionaal bod, bestaande uit inbreng van zestien gemeenten, waarover op regionaal niveau afstemming is geweest. De besluitvorming voor deze eerste fase van de RES, de RES 1.0, heeft tussen juni en september 2021, zes tot negen maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, plaatsgevonden. Dit roept de vraag op in hoeverre beslissingen rondom de RES in de regio U16 zijn beïnvloed door de verkiezingen die kort op de besluitvorming volgden.

Om een goed onderbouwd antwoord te geven op deze vraag is literatuuronderzoek gedaan naar verschillende factoren die invloed kunnen hebben op uitkomsten van besluitvorming: sociale acceptatie, besluitvorming onder riskante omstandigheden en de invloed van verkiezingen op beleid. Vervolgens zijn de variatie in besluitvorming en de verschillende factoren empirisch onderzocht door middel van interviews met betrokken wethouders en raadsleden, het terugkijken van raadsvergaderingen en het analyseren van relevante documenten.

Dit onderzoek biedt een eerste inzicht in de invloed van gemeenteraadsverkiezingen op beslissingen rondom de RES 1.0. Dit is zeer relevant met het oog op de herijking van de RES in 2025, omdat de besluitvorming over de RES 3.0 in 2025 kort voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 plaatsvindt, terwijl de besluitvorming waarschijnlijk meer risico’s met zich meebrengt.

Op basis van de verzamelde data kan worden geconcludeerd dat in de regio U16 beslissingen rondom de RES 1.0 in wisselende mate zijn beïnvloed door de gemeenteraadsverkiezingen. In sommige gemeenten was de invloed bijna nihil, terwijl de invloed in andere gemeenten groter is geweest. In de gemeente Montfoort is niet ingestemd met de RES 1.0 en in verschillende gemeenten zijn partijen afgeweken van eerder ingenomen standpunten. Daarnaast zijn in sommige gemeenten in de regio partijen groter geworden die stevig hebben ingezet op de RES 1.0 in hun campagne.