Merdeka, Bersiap of politionele acties? Een narratieve analyse en visueel semiotische analyse van het stripboek De Terugkeer als multiperspectief leermiddel over de dekolonisatieperiode in Indië

Abstract

In onderzoek wordt het Nederlandse onderwijs met betrekking tot het thema van de dekolonisatieperiode van Indonesië bekritiseerd, omdat het de geschiedenis zeer minimaal en alleen vanuit een Nederlands perspectief behandelt (Van Berkel, 2017, pp. 45-46). Het Indisch Herinneringscentrum heeft een leermiddel voor basis- en middelbare scholieren uitgegeven om de geschiedenis van Indië vanuit meerdere perspectieven weer te geven: het stripboek De Terugkeer. Het behandelt het thema vanuit een Nederlands, Indisch-Nederlands en Indonesisch perspectief.

Deze scriptie heeft als doel om de semiotische werking van dit stripboek, als leermiddel in het onderwijs waarvan het doel is om multiperspectiviteit neer te zetten, te onderzoeken. In het onderzoek staat de vraag centraal ‘Hoe worden de verschillende perspectieven op de dekolonisatieperiode in het stripboek De Terugkeer op narratieve wijze geconstrueerd en op visuele wijze gerepresenteerd en welke rol speelt multiperspectiviteit hierbij om de boodschap van de uitgever en makers over te brengen?’.

In interviews is gesproken met de uitgever en makers om erachter te komen met welke intenties zij dit stripboek hebben ontwikkeld en welke boodschap zij ermee op de lezers wilden overbrengen. Vervolgens is met behulp van een narratieve analyse en het actantenmodel van Greimas onderzocht hoe de verhaallijnen behorend tot de verschillende perspectieven zijn geconstrueerd. Daarna zijn een zestal kernafbeeldingen op visueel semiotische wijze geanalyseerd om te onderzoeken hoe zij de belevening van de dekolonisatieperiode vanuit de perspectieven visueel representeren. Tot slot is met behulp van literatuur onderzocht hoe de multiperspectiviteit in het stripboek tot uiting komt en hoe het bijdraagt aan de representatie van de perspectieven. Uit het onderzoek bleek dat de narratieven in het stripboek op zo een manier zijn opgebouwd dat ze de lezer inzicht geven in de complexiteit van de gebeurtenissen die plaats hebben gevonden tijdens de dekolonisatieperiode. Dit sluit aan op de beoogde boodschap van de uitgever en makers. Door de visuele representatie van de perspectieven in de afbeeldingen kan de lezer beter ervaren hoe de gebeurtenissen gevoelsmatig zijn beleefd. Het vergroot het begrip voor hoe vanuit de perspectieven betekenis wordt gegeven aan de dekolonisatieperiode. Hiervoor speelt het narratief wel een onmisbare rol. Dit toont een strakke koppeling aan tussen tekst en afbeelding om de boodschap van de uitgever en makers over te kunnen brengen op de lezer.

Uit het onderzoek bleek verder dat de perspectieven vaak een eenzijdig en onvolledig beeld geven van de historische gebeurtenissen. Door een wisselwerking tussen multiperspectiviteit, narratieve- en visueel representatie is de lezer echter in staat om deze beperkte perspectieven te overstijgen, waardoor een completer beeld van de geschiedenis ontstaat. Tegelijkertijd behoudt de lezer de mogelijkheid om de betekenissen die vanuit ieder perspectief aan de dekolonisatieperiode worden gegeven te ontdekken en beter te leren begrijpen. Dit vergroot de educatieve meerwaarde van het stripboek als leermiddel over de geschiedenis van Indië. De multiperspectiviteit speelt een belangrijke rol om de lezer de complexiteit van de dekolonisatieperiode beter te laten begrijpen.