Subjectieve veiligheid in het verkeer - Een kwalitatief onderzoek naar de verkeersveiligheidsbeleving van inwoners uit de Utrechtse wijken West en Overvecht

Abstract

Verkeersveiligheid is een terugkerend punt op de agenda van de Gemeente Utrecht. Waar de objectieve verkeersveiligheid de afgelopen jaren steeds beter wordt, lijkt de subjectieve verkeersveiligheid juist minder te worden. Vooral in de wijken West en Overvecht geven relatief weinig inwoners aan tevreden te zijn met de verkeersveiligheid. Binnen de gemeente is tot op heden weinig kennis beschikbaar over waar deze subjectieve verkeersveiligheid door veroorzaakt wordt. Ook in de wetenschappelijke literatuur ontbreekt een allesomvattende benadering. Dit kwalitatieve onderzoek dient dan ook als verkenning waarbij wordt gezocht naar de factoren die meespelen bij de totstandkoming van subjectieve veiligheid. Als vooronderzoek is gezocht bestaande wetenschappelijke literatuur over het onderwerp en gebruik gemaakt van de data van de inwonersenquête, een vragenlijst die de Gemeente Utrecht elke 2 jaar naar een deel van haar inwoners stuurt. Vervolgens zijn aan de hand van semigestructureerde vragenlijsten zeventien inwoners uit West en Overvecht geïnterviewd. Uit de interviews is gebleken dat bij de respondenten een onveilig gevoel in het verkeer met name wordt veroorzaakt voor de aanwezigheid van andere weggebruikers. Hierbij zijn het vooral het rijgedrag van anderen, de snelheidsverschillen en de drukte die voor dit gevoel zorgen. Deze onveilige gevoelens komen voornamelijk voor op wegen niet die gescheiden zijn en kruispunten. Dat komt omdat de verschillende vervoersstromen hier dicht op elkaar samen komen. Stoplichten en zebrapaden zorgen daarentegen wel voor een veilig gevoel in het verkeer. Respondenten voelen zich met name onveilig als zij fietsen, ondanks dat dit ook de vaakst gebruikte vervoerswijze is. In de meeste gevallen is het de aanwezigheid van auto’s waar respondenten voor vrezen, wat leidt tot gevoelens van angst, irritatie en boosheid. Persoonlijke omstandigheden lijken daarnaast van invloed op de subjectieve verkeersveiligheid, waarbij ouder worden en kinderen krijgen van negatieve invloed lijkt, terwijl bekendheid met de buurt een positieve invloed kan zijn. Tijdens het lezen van het onderzoek moet in het achterhoofd worden gehouden dat de bijkomende irritatie en boosheid niet direct het gevolg hoeven te zijn van een onveilig gevoel en dat het tijdens de interviews niet gelukt is om te achterhalen in welke mate karaktereigenschappen een rol spelen bij de vorming van een veiligheidsgevoel. Naar aanleiding van het onderzoek is het advies om bij de beleidsvorming voor de verbetering van subjectieve veiligheid goed te luisteren naar de inwoners, rekening te houden met groepen die zich sneller onveilig voelen en in te zetten op verkeerseducatie.