De vorst en het volk tijdens rampspoed: de veranderende rol van de Nederlandse vorsten tegenover de samenleving.

Abstract

De rol die de Europese vorsten aannemen tegenover hun onderdanen verandert door de tijd heen voortdurend. Dit onderzoek gaat in op die veranderende rol van de Europese vorsten door te focussen op de veranderende rol van de Nederlandse vorsten ten opzichte van hun onderdanen in de 19de en 20ste eeuw. Hierbij staat de volgende onderzoeksvraag centraal: ‘’Hoe veranderde de rol van de Nederlandse vorsten tegenover de samenleving?’’. Tijdens het onderzoek worden vier Nederlandse vorsten vergeleken: Willem I, Willem III, Wilhelmina en Juliana. Hun rol tegenover de samenleving wordt onderzocht aan de hand van hun rol in de nasleep en afwikkeling van een watersnoodramp. Dit onderzoek laat zien hoeveel speelruimte een vorst had om zijn of haar stempel te drukken op de gebeurtenissen. Om te kunnen onderzoeken wat de rol van de verschillende vorsten was tegenover de samenleving en hoe deze rol door de tijd veranderde, vergelijkt dit onderzoek de rol van de verschillende vorsten aan de hand van drie persoonlijke en drie institutionele indicatoren.

Wat opvalt is dat zowel Willem III, alsook Wilhelmina en Juliana een grote rol hebben gespeeld in de nasleep van de watersnoodramp. Alleen Willem I voelde niet de urgentie om die rol te pakken. Daarbij kende de rol van Willem III, Wilhelmina en Juliana nog drie gelijkenissen na de verschillende rampen: alle drie de vorsten hadden snel en uitgebreid de rampplek bezocht, zij hadden uitvoerig met de slachtoffers gesproken en zij hielden de rampen voor langere tijd in de aandacht. Bovendien is het in de rolverdeling tussen de vorst en het kabinet opvallend dat tijdens elke ramp de vorst een grotere rol speelde dan het kabinet, ook Willem I. Daarentegen zijn er ook twee veranderingspatronen te onderscheiden. Ten eerste leverden Willem I en Willem III een aanzienlijk grotere bijdrage aan het vergoeden van de schade dan Wilhelmina en Juliana. Ten tweede stonden Willem I en Willem III allebei niet aan het hoofd van de inzameling na de ramp, terwijl Wilhelmina en Juliana ofwel hun partners wel aan het hoofd stonden van deze inzameling. Al met al kan na dit onderzoek geconcludeerd worden dat in tijden van rampspoed de vorst in Nederland een onmisbare rol heeft.