Hoe beïnvloeden leesinstructies het validatieproces? Een onderzoek naar de verwerking van onjuiste informatie.
Summary
Steeds vaker wordt onjuiste informatie verspreid over het internet en door media. Daarom is het belangrijk dat lezers informatie kritisch lezen. Kritisch lezen omvat het opmerken van inconsistenties en het speculeren over de juistheid van informatie. Indien informatie onjuist is, is het belangrijk dat lezers dit opmerken, evalueren en verwerpen. Hiervoor is het validatieproces verantwoordelijk. Middels het validatieproces beoordeelt een lezer of informatie juist of onjuist is. Dit doen lezers door te controleren of de gelezen informatie overeenkomt met informatie uit het geheugen. Dit onderzoek onderzoekt of leesinstructies het validatieproces kunnen beïnvloeden om te achterhalen hoe kritisch lezen bevorderd kan worden door middel van leesinstructies. Aan de hand van een online experiment is een leestaak uitgevoerd die bestond uit meerdere teksten met een juiste of onjuiste targetzin over onderwerpen die als algemene kennis beschouwd kunnen worden. Afhankelijk van de voorgeschreven leesinstructie, moesten participanten beoordelen of zinnen uit de tekst waar of niet waar waren of kloppend of niet kloppend. De achtereenvolgende dag voerden participanten een geheugentaak uit waarbij zij zinnen te zien kregen en voor iedere zin moesten aangeven of ze de zin de dag ervoor wel of niet hadden gelezen. Uit de resultaten blijkt dat participanten juiste zinnen sneller lezen dan onjuiste zinnen onafhankelijk van de leesinstructie. Verder blijkt dat juiste zinnen beter onthouden worden dan onjuiste zinnen. Lezers die focussen op de tekststructuur en beoordelen of de zin kloppend is of niet onthouden juiste zinnen beter dan lezers die focussen op hun achtergrondkennis en beoordelen of een zin waar is of niet. Lezers die focussen op de tekststructuur en beoordelen of de zin kloppend is of niet onthouden onjuiste zinnen daarentegen slechter dan lezers die focussen op hun achtergrondkennis en beoordelen of een zin waar is of niet. Kortom, leesinstructies hebben dus geen direct effect op de verstoring die lezers ervaren tijdens het lezen van onjuiste informatie, maar wel op het geheugen. Deze resultaten dragen bij aan onderzoek over het validatieproces en naar hoe kritisch lezen gestimuleerd kan worden aan de hand van leesinstructies.