Neutraliteit en Afghaanse agency: tussen twee vuren in de Koude Oorlog

Abstract

Op 24 december 1979 marcheerden de soldaten van het Rode Leger Afghanistan binnen om de opstanden tegen het communistische regime van Afghanistan neer te slaan. Wat begon als een vredesmissie, ontaardde in een tienjarig conflict waarbij Afghanistan gebroken en verscheurd achterbleef. De gebeurtenissen van de Sovjet-Afghaanse Oorlog hebben Afghanistan getekend als een land dat is gedegradeerd tot speelbal van een supermacht. Desondanks is het twijfelachtig in hoeverre dit beeld van Afghanistan ten tijde van de Koude Oorlog klopt. Tijdens de Sovjet-Afghaanse Oorlog en in de jaren daarvoor voerde Afghanistan een koers als niet-gebonden land. Formeel was Afghanistan niet gelieerd aan de Verenigde Staten of de Sovjet-Unie, maar onderhield het land wel nauw contact met beide Koude Oorlog grootmachten. Door de komst van New Cold War History is er hernieuwde aandacht gekomen voor landen die ‘klein’ zijn in politieke invloed, maar wel een zekere mate van agency kunnen uitoefenen op grootmachten binnen een bondgenootschap. De historici Melvyn Leffler en John Lewis Gaddis voeren een academisch debat rondom structure-agency, waarbij Leffler benadrukt dat kleine landen onafhankelijk kunnen handelen (agency) ten opzichte van een grootmacht, maar Gaddis pleit voor de leidende rol die grootmachten hebben binnen een bondgenootschap. Afghanistan viel niet binnen deze bondgenootschapsverhouding van kleine staten versus grootmachten, omdat het land neutraal is ten opzichte van de bipolaire verdeling van de wereld in een kapitalistisch en communistisch gedeelte. Dit maakt niet dat Afghanistan als niet-gebonden land geen agency had. Met behulp van vrijgekomen overheidsdocumenten van de Foreign Relations of the United States van het State Department en vertaalde Sovjetdocumenten van het Cold War International Project van het Wilson Digital Archive zal in deze scriptie naar voren komen dat Afghanistan als niet-gebonden land wel degelijk agency had en de besluitvorming van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie kon beïnvloeden en sturen. Hiermee vormt dit onderzoek een verrijking op het structure-agency debat van de New Cold War History-beweging.