Haptische momenten in Portrait de la jeune fille en feu: een fenomenologische analyse
Summary
Deze fenomenologische analyse brengt in kaart hoe de soundscape in Portrait de la Jeune Fille en Feu (2019) de toeschouwer stuurt richting een haptische ervaring. Haptische cinema is een type filmervaring waarbij de toeschouwer door haptische momenten gestimuleerd wordt om meer te focussen op de texturen en materialiteit van de film, dan het verhaal en de thematiek. Hierdoor maken cognitieve processen van betekenisgeving plaats voor een directe, zintuigelijke ervaring. Naarmate de plot in Portrait vordert neemt de hoeveelheid haptische momenten toe en wordt de toeschouwer via de soundscape dichterbij het oppervlak van de film getrokken. Deze momenten bieden ruimte voor een bewustzijn van het eigen lichaam in de filmervaring van de toeschouwer. Op momenten dat belangrijke narratieve informatie wordt gecommuniceerd, schakelt de film weer naar een type beeld waarbij de toeschouwer op afstand niet de details, maar juist de grote lijnen volgt. Op dit niveau kan de toeschouwer juist meeleven met de personages en zijn lichamelijke bewustzijn enigermate verliezen in de verhaalwereld. De eerste helft van de film bestaat voornamelijk uit dit type optische beelden. Wel maakt de toeschouwer kennis met de haptische blik via Marianne’s personage, een schilderes. In de tweede helft van de film ligt het narratieve tempo lager en kent de soundscape een overvloed aan micro-materialiteit, waardoor de toeschouwer het oppervlak van de film kan aftasten. Het kunstzinnige thema van de film wordt gereflecteerd in de zelfstandigheid van de toeschouwer, die vanuit een haptische modus zijn blik over het scherm beweegt. De drie muzikale momenten steunen juist weer op inhoudelijk niveau de emotionele betrokkenheid van de toeschouwer, die meeleeft met de belangrijke ervaringen die de personages op deze momenten opdoen. Al met al blijkt dat verschillende soorten geluid, afhankelijk van hun plaats in de film, een andere perceptieve modus uitnodigen. Deze resultaten zijn verworven door de proximity van micro-materialiteit en grain of the voice in het geluid in verband te brengen met de gelijktijdige mise-en-scene, camera-afstand, camerabewegingen en ontwikkelingen in de plot. De nabijheid van geluid kan functioneren als een letterlijke cue voor de toeschouwer om dichterbij te komen of juist afstand te nemen. Het onderzoek behoudt een tekstuele focus, en biedt verschillende aanknopingspunten voor interdisciplinaire vervolgstudies naar de daadwerkelijke sensorische en neurologische processen die plaatsvinden in relatie tot haptische film en de relevantie van haptische perceptie in relatie tot queer thematiek.