'Alles is water' - Over de relatie tussen het water en de Nederlandse identiteit in drie hedendaagse speculatieve romans waarin klimaatverandering een rol speelt

Abstract

Tussen Nederlanders en het water bestaat een bijzondere relatie. Deze wordt geconstrueerd, bevestigd en versterkt door literatuur, zo onderzocht Lotte Jensen in Wij tegen het water. Jensen onderzocht de relatie tussen de strijd tegen het water en de Nederlandse identiteit in literatuur van vroeger, maar dit onderzoek beantwoordt de vraag op welke manieren hedendaagse speculatieve fictie de relatie tussen de Nederlandse identiteit en het water construeert. Drie romans, KliFi van Adriaan van Dis, Een horizon vol eilanden van Tais Teng en Weerwater van Renate Dorrestein, zijn hiervoor bestudeerd. Er is in de drie romans gekeken naar het spanningsveld tussen enerzijds het meesterschap over het water en anderzijds de door klimaatverandering teruggekeerde angst ervoor. Geconcludeerd kan worden dat de strijd tegen het water nog altijd sterk verbonden is aan de Nederlandse identiteit en dat literatuur hier een bepalende rol in speelt. Zowel op het gebied van meesterschap als angst bevestigen de drie romans deze band. KliFi blijkt het meest kritische geluid te laten horen, het is duidelijk een aanklacht op de manier waarop er vandaag de dag met klimaatverandering wordt omgegaan en het zet vraagtekens bij het idee van meesterschap over het water. In Weerwater is de angst voor het water teruggekeerd, wat voor een gevoel van verbondenheid tussen de inwoners van Almere zorgt. Op die manier houdt deze roman de mythe rondom de relatie tussen de strijd tegen het water en de Nederlandse identiteit in stand. Een horizon vol eilanden is aan de ene kant een optimistisch en futuristisch verhaal waarin alles met technologie opgelost lijkt te kunnen worden, maar dit techno-optimisme wordt niet door iedereen gedeeld. Er is een tweedeling merkbaar tussen mensen die geloven in technologische vooruitgang en mensen die liever terug zouden gaan naar hoe het vroeger was. Het meesterschap over het water komt dus zeker naar voren in de ziltpunkroman, maar er worden ook kanttekeningen bij geplaatst. In de drie romans is er dus zowel sprake van meesterschap over het water als angst voor het water en beide zaken zorgen voor een gevoel van verbondenheid tussen de personages, voor een wij-gevoel.