KAPITALISME IS HONGER, MARXISME IS STEUN, NATIONAAL-SOCIALISME IS WERK! Hoe de NSB gedurende het Interbellum door de verzuiling probeerde heen te breken
Summary
Gedurende het Interbellum wist de Nationaal Socialistische Partij (NSB) getuige het onverwacht hoge aantal stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen in 1935 kortstondig door het verzuilde politieke bestel in Nederland heen te breken. Dit onderzoek gaat in op hoe de NSB dit probeerde te bewerkstelligen, waarbij de theorie over het succes van de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterspartei (NSDAP) die in Duitsland door de verzuiling heen brak als theoretisch kader wordt gebruikt. Binnen de Nederlandse verzuilde samenleving was er onder andere sprake van een religieuze en een sociaal-economische scheidslijn. Op religieus gebied kende Nederland een tweedeling tussen rooms-katholieken en protestanten die op basis van de antithese op politiek gebied grotendeels de touwtjes in handen hadden, maar ondanks deze samenwerking op gespannen voet met elkaar leefden. Dit gold ook voor de verschillende (protestantse) geloofsstromingen die in een constante polemiek verwikkeld waren en voor wie de eigen richting heilig was. Ook op sociaal-economisch gebied waren er spanningen vanwege de economische crisis gedurende de jaren dertig die vooral arbeiders en boeren zwaar trof. Op basis van partijdocumenten zoals artikelen uit Volk en Vaderland, partijprogramma’s, brochures, pamfletten en onderlinge correspondentie komt naar voren hoe de NSB confessionelen voor de partij probeerde te winnen door hen vrijheid van godsdienst binnen hun ideaal van de klassenoverstijgende volksgemeenschap te beloven. Daarnaast trachtte de partij door het aanprijzen van een staatsgeleide corporatieve economie met sociale programmapunten en antikapitalistische standpunten arbeiders te werven. Als laatste werden boeren halverwege de jaren dertig meer en meer bij de partij betrokken doordat er binnen de NSB ruimte was voor volkse denkbeelden en bloed en bodemsentimenten. Door haar propaganda aan te passen aan de respectievelijke groepen hoopte de partij met name via (krant)artikelen, brochures, pamfletten, vergaderingen en tijdschriften mensen te werven voor de partij en daarmee de zuilen te doorbreken.