Pronken tot in het graf: onderzoek naar de functie van de wapenrok als onderdeel van het stadhouderlijke uitvaartceremonieel

Abstract

In dit onderzoek staat de functie van de wapenrok centraal binnen de context van het uitvaartceremonieel van de Oranje-stadhouders ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het uitvaartceremonieel van een overleden Oranje-Stadhouder en in het bijzonder de rouwstoet fungeerde als propagandistisch mechanisme om zo een bepaalde hiërarchie te creëren of bevestigen tussen de (familie van de) stadhouder en de verschillende lagen van de bevolking, ofwel de toeschouwers van de lijkstatie. Het voornaamste aspect hiervan was het legitimeren van de Oranje-dynastie en de macht van de (familie van de) stadhouder. Het stadhouderlijk ambt was immers tot 1674 niet erfelijk. Een tweede aspect was het benadrukken van de adellijke en ridderlijke afkomst van de Oranje-Nassaus. Om deze twee aspecten te verwezenlijken was de stadhouderlijke lijkstatie doordrenkt van symboliek en heraldiek om zo bepaalde boodschappen over te brengen bij het publiek. De familie van de stadhouder trad vaak op als regisseur. Elk ornament en elke persoon die deel uitmaakte van het uitvaartceremonieel was dan ook zorgvuldig gekozen en elk element had zijn eigen functie en betekenis. Elk onderdeel droeg individueel bij aan de uiteindelijke constructie van het (zelf)portret van de overledene om zo tot een propagandistisch mechanisme te komen. De wapenrok, een van de meegedragen ornamenten in het ceremonieel had een meerduidige functie binnen de context van het stadhouderlijk uitvaartceremonieel. Het betrekken van de wapenrok binnen het uitvaartceremonieel draagt bij aan het legitimeren van de stadhouderlijke (militaire) macht en daarmee ook de legitimering van de dynastie van de familie van de Oranje-stadhouder. Bovendien laat de wapenrok de adellijke en ridderlijke identiteit van de stadhouderlijke familie zien, wat het standsverschil moet benadrukken. Dit onderzoek is een extensie van de bestaande literatuur over het stadhouderlijke uitvaartceremonieel en geeft ons een dieper begrip van het achterliggende propagandistische mechanisme. Het onderzoek wijst bovendien uit dat elk detail van de stadhouderlijke uitvaart tot in de puntjes verzorgd en uitgekozen was en dat elk individueel element apart bijdraagt aan het geconstrueerd (zelf)portret van de overledene.