Een virtueel hoofdstuk: een onderzoek naar het Nederlandse kunstenaarsboek in een digitaal tijdperk.

Abstract

In dit onderzoek staat het Nederlandse kunstenaarsboek in de huidige, digitale eeuw centraal. Het kunstenaarsboek wordt gedefinieerd als een boek of een boekachtig object gemaakt door een kunstenaar. Aan de hand van wetenschappelijke kernpublicaties, van onder anderen kunstenaarsboekenspecialist Johanna Drucker, wordt de relatie beschreven tussen het kunstenaarsboek en digitale media. Zo is het vanaf de jaren negentig voor elke kunstenaar met een personal computer mogelijk om zelfstandig kunstenaarsboeken te ontwerpen, produceren en verspreiden via desktop publishing of on demand printsystemen. Volgens universitair docent Alexander Mouton worden hedendaagse kunstenaarsboeken in fysieke, hybride ofwel volledig digitale vorm uitgevoerd. Bovendien bieden digitale media nieuwe mogelijkheden voor het remediëren en tentoonstellen van kunstenaarsboeken, bijvoorbeeld door middel van augmented of virtual reality, stelt de Portugese onderzoeker Samuel Teixeira. De afgelopen jaren is de belangstelling voor het kunstenaarsboek in Nederland toegenomen. Aan de hand van drie casussen worden de wijzen waarop digitalisering een rol speelt in het Nederlandse, hedendaagse kunstenaarsboek geanalyseerd. Zo verkent Jan van der Til het internet als een tegendraadse en ambigue ruimte, waar hij volledig digitale kunstenaarsboeken zoals Book XXXVIII (2020) publiceert. Image based artist Anouk Kruithof reflecteert met Automagic (2016) op haar eigen compulsieve drang tot digitaal documenteren van herinneringen, maar houdt wel vast aan de fysieke vorm en ambachtelijke afwerking van het limited edition-kunstenaarsboek. Robin Waart poogt de toegankelijkheid van het kunstenaarsboek te vergroten door verschillende elementen toe te voegen aan het codexachtige Evol/Love (2020), zoals ‘liefdesbrieven’ en een billboardserie. Hij worstelt nog met de realisatie van een digitale component, die hij benadert als publieke ruimte. De casussen fungeren als voorbeelden van een breed scala aan hedendaagse kunstenaarsboeken in Nederland, dat nog niet volledig in kaart is gebracht.