Burgerschap in de online-wereld. Digitale dynamiek op e-participatietools tussen spraakzame burgers en toeziende bestuurders

Abstract

Burgerparticipatie speelt al jaren een grote rol in overheidsbeleid – mede om de kloof tussen en burger en bestuurder te verkleinen. De nieuwste ontwikkeling is het digitaliseren van burgerparticipatie. Dit zou een aantal voordelen moeten hebben, zoals het versnellen van het participatieproces en het vergroten van de toegankelijkheid van burgerparticipatie. Onduidelijk is echter nog wat voor soort burgerschap op digitale participatieplatforms wordt bewerkstelligd en op wat voor manier dit de burger mogelijk nauwer bij het bestuur betrekt. Dit onderzoek tracht het soort burgerschap in kaart te brengen. Door in de analyse het verschillende functionaliteiten van e-participatietools, de rol van burgers en niveau van de besluitvorming te koppelen, wordt geprobeerd tot een ‘digitaal’ burgerschapsbegrip te komen. Uit de resultaten blijkt dat burgers worden gestimuleerd om deel te nemen aan het participatieplatform door informatievoorziening zoals ‘spelregels’ en terugkoppeling over het resultaat van andere voorstellen. Participatie krijgt de vorm van het plaatsen van voorstellen en/of ideeën over het verbeteren van de eigen buurt of wijk. Daarbij is het voor de gemeente belangrijk dat burgers inhoudelijk met elkaar in discussie treden over deze voorstellen, om zo onderling tot consensus te komen. Het idee is dat burgers op deze wijze zelf draagvlak creëren voor lokaal beleid. Hiermee vervullen zij binnen de besluitvorming een raadgevende of adviserende functie, Lokale overheden hanteren een vorm van burgerschap dat eigenverantwoordelijkheid wil stimuleren, maar burgers tegelijkertijd ook niet volledig in staat stelt om het heft in eigen handen te nemen. Het is echter maar de vraag of deze burgerschapsvorm een brug kan vormen tussen burger en bestuurder. Binnen het gehele participatie rondom de onlinetools lijkt er namelijk sprake te zijn van een getrapte participatie: online deliberatie en offline uitvoering. Van een ander soort burgerschap dan bij conventionele offline participatie lijkt dan ook geen sprake. Ook daar ligt de nadruk op actief, zelfredzaam burgerschap dat door middel van overleg naar consensus streeft. Digitale participatieplatforms bieden vanwege hun technologische functies mogelijkheden voor een vernieuwing van burgerschap, maar vooralsnog lijkt daar geen sprake van te zijn.