Kreuzberg: van stadsgetto tot klein Istanbul

Abstract

De Berlijnse wijk Kreuzberg staat bekend om haar vele verschillende uitingen van kunst en cultuur. Sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw worden steeds grotere delen van de wijk bewoond door allochtone bevolkingsgroepen, die het kleurrijke imago van de wijk versterken. De sterkst vertegenwoordigde groep allochtonen in Kreuzberg is de Turkse gemeenschap. Al sinds de jaren zestig zijn er Turkse immigranten naar Berlijn gekomen, eerst als gastarbeiders en later om zich er blijvend te vestigen. Door de jaren heen is dit aantal flink toegenomen en is ook de rol van de immigranten binnen de Duitse samenleving sterk gewijzigd: van stille gastarbeiders tot volwaardig participerende burgers. Momenteel is Berlijn de grootste ‘Turkse stad’ buiten Turkije en zijn er in meerdere wijken Turkse gemeenschappen, winkels en verenigingen te vinden. Naast de zegeningen van deze culturele diversiteit is er ook een keerzijde aan dit fenomeen: steeds meer Duitsers buiten de wijk vinden dat Kreuzberg een te lokale identiteit heeft gekregen en nauwelijks meer aansluit op de Duitse cultuur in de rest van de stad, een overtuiging die zich in toenemende mate uit in geweldsdelicten, achterstelling op de arbeidsmarkt en andere vormen van benadeling. Het is met name de jongste generatie Turken in Kreuzberg die zich sterk afzet tegen deze en andere vormen van discriminatie. De vele posters, graffiti en andere muurschilderingen laten over de Turkse onvrede over deze achterstelling geen enkel misverstand bestaan. In deze thesis wordt onderzocht in hoeverre deze veelzijdige ‘culturele uitlaatklep’ iets zegt over de maatschappelijke positie en culturele identiteit van Turks-Duitse jongeren in de huidige Duitse samenleving, met Kreuzberg als “brandpunt”. Daarbij wordt de nadruk gelegd op de hip-hop cultuur, een platform waarin moderne generaties Turkse Duitsers niet alleen de onvrede over de sociale en economische achterstelling en discriminatie uitdragen, maar ook hun eigen normen en waarden binnen de Duitse samenleving naar voren brengen.

In deze thesis wordt de identiteitsvorming onder Turks-Duitse jongeren vanuit verschillende gezichtspunten benaderd, maar ook breed gecontextualiseerd tegen de achtergrond van het na-oorlogse Berlijn. De drie gevormde hoofdstukken bieden zowel een historisch als een sociaal-geografisch inzicht op de huidige positie van de Turkse samenleving in de Berlijnse wijk Kreuzberg. Op deze manier zal de thesis antwoord bieden op de vraag: hoe denkt de huidige generatie Turks-Duitse jongeren over haar eigen culturele identiteit?