De verloren veren van de PvdA, De neoliberale koerswijziging in het debat

Abstract

Het gaat slecht met de sociaaldemocratische arbeiderspartijen in Europa. De Nederlandse Partij van de Arbeid, waar dit onderzoek zich op concentreert, is wellicht wel het meest schrijnende voorbeeld. De oude machtspartij is nu een kleine fractie in de Tweede Kamer en moet met slechts negen Kamerzetels zes andere partijen voor zich dulden. Als reden voor de electorale neergang van de arbeiderspartijen wordt in de literatuur vaak verwezen naar de vervreemding van deze traditionele achterban. Dit zou het gevolg zijn van een koerswijziging van socialistische partij naar een meer op neoliberale principes geschoeide partij. In deze thesis wordt gekeken naar de koerswijziging die binnen de Partij van de Arbeid heeft geleid tot het afschudden van de oude ideologische veren. Deze thesis is specifiek niet gericht op de vraag óf er binnen de PvdA een neoliberale draai heeft plaatsgevonden. In dit onderzoek zal gekeken worden naar hoe de neoliberale omslag naar voren komt in de woorden van de partijleiders. Zijn er in de debat inbrengen van Den Uyl en Wim Kok tussen 1973 en 1998 tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen aanwijzingen te vinden die de veronderstelde neoliberale koerswijziging ondersteunen? Het onderzoek concentreert zich op twee van oudsher belangrijke dossiers binnen de Partij van de Arbeid: Volkshuisvesting en Volksgezondheid. De vraag was dan ook of de neoliberale draai van de PvdA terug te zien was in de onderzochte uitingen van de partij. Dat bleek over het algemeen niet echt het geval te zijn. Tussen de uitspraken van Den Uyl in de jaren zeventig en Wim Kok in de jaren negentig zitten inhoudelijk grote overeenkomsten. De sociale uitgangspunten voeren de boventoon en van neoliberaal taalgebruik is weinig tot geen sprake. Het algehele politieke discours van de partij blijft gedurende de onderzochte periode vrijwel gelijk.